Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Blaðsíða 82

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sagðari þáttur í daglegri önn vorri en
svo, að vér gefum æ að nýju af þakk-
látum hug gaum að eðli hennar, sem
er hverju sinni jafn ný-undursamleg.
Eins og vér hugsum alls ekki út í það,
að vér öndum í hverjum andardrætti
að oss súrefni, og að þessi ósýnilega
næring veitir blóði voru leyndardóms-
fulla kemíska endurnýjun, þannig
tökum vér naumast eftir því, áð gegn-
um lesandi augu vor erum vér sífellt
að taka við sálrænu efni og endur-
næra með því andleg líffæri vor eða
þreyta. Lestur er orðinn oss, sonum
og afkomendum alda letursins, hálf-
gert að líkamsstarfsemi, sjálfgengi, og
þar eð vér höfum haft bókina við
höndina allt frá fyrsta skólaári, er oss
löngu farið að finnast það svo sjálf-
sagt, að hún fylgi oss og sé í kringum
oss, að vér réttum oftast eins kæru-
leysislega út höndina eftir bók og eft-
ir jakka eða hönzkum, eftir vindlingi,
eftir einhverjum verksmiðjuunnum
hlut framleiddum í fjöldaframleiðslu.
Það er segin saga, að auðgæti verð-
mætis gerir að engu lotninguna fyrir
því. Aðeins á sönnum innblásturs-
stundum ævi vorrar, stundum íhug-
unar og innri sýnar breytist hið vana-
bundna og venjulega aftur í dásemd.
Aðeins á slíkum stundum skyggnrar
íhugunar skvnjum vér með lotningu
þann töframátt, það andlega hreyfi-
afl, sem lífi voru kemur frá bókinni
og gerir oss hana svo mikilvæga, að
vér getum nú á tuttugustu öld ekki
hugsað oss innri tilveru án undurs
nærveru hennar.
Slíkar stundir eru fáar, en einmitt
af því að þær eru fáar, verða þær
minnisstæðar hver um sig, stundum
árum saman. Þannig man ég enn ná-
kvæmlega dag, stað og stund, er það
laukst endanlega upp fyrir mér, á hve
djúpstæðan og ávaxtaríkan hátt innri
heimur vor hvers og eins er samofinn
hinum sýnilega og um leið ósýnilega
heimi bókanna. Ég þykist mega segja
frá þessari skilningsstund án þess að
gerast sekur um yfirlæti, því að þessi
mínúta innlifunar og skilnings nær,
þótt persónuleg sé, langt út yfir per-
sónu sjálfs mín, sem hún er af tilvilj-
un tengd. Ég var þá nálega tuttugu og
sex ára, hafði þegar ritað bækur sjálf-
ur, og vissi því nokkurn veginn um þá
umsköpun, sem verður á einni eða
annarri óljósri hugmynd, draum,
skáldsýn, og hinar mörgu mvndbreyt-
ingar, er hún verður að taka, þar til
hún breytist loks fyrir hina undar-
legu samþjöppun og upphafningu í
fastheftan rétthyrning þeirrar tegund-
ar, er vér nefnum bók, í þess konar
veru, er liggur til sölu verðstimpluð
og sýnilega viljalaus eins og vara bak
við rúðu búðargluggans, og þó jafn-
framt vökul, hvert eintak lífi gætt, er
sjálfrar sín, þótt til sölu sé, og er jafn-
framt þess, sem ætlar að blaða í henni
fyrir forvitnis sakir, og í enn ríkara
mæli þess, sem les hana, og loks að
fullu og öllu þess, sem ekki aðeins les
272