Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Blaðsíða 92

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGÁR
minnast komst styrjöldin í Evrópu á loka-
stig sumarið 1942. Hitler reyndi að tryggja
sér þann úrslitasigur á Sovétríkjunum sem
ekki hafði fengizt með leifturstríðinu eftir
árásina í júní 1941. Svo til öllum herskör-
um nazista var att út í hamslausa sókn í átt
til Kákasus, Kaspíahafs og olíulindanna við
Bakú. I hernuminni Evrópu tönnluðust
hlöð, útvarpsstöðvar, sýningar og kvik-
myndir í síbylju á herópi Göhbels: „Evrópa
^ gegn bolsévismanum.“
A þessari úrslitastund, þegar orustan um
Stalíngrad var að hefjast, hófu einangrunar-
sinnar í Bandaríkjunum haráttu fyrir víg-
stöðvum á Kyrrahafi. Þeir lögðu til að
hernaðaraðgerðir Bandaríkjanna skyldu
hundnar við fjarlægari austurlönd, þar sem
horfur voru á að unnt myndi að gera 450
milljónir kínverskra viðskiptavina að ný-
lendu. I Evrópu átti að „láta Hitler og
Stalín örmagna hvorn annan“, eins og mik-
ill áhrifamaður í flokki Roosevelts, Tru-
man öldungadeildarmaður, komst að orði.
Áætlun einangrunarsinna hafði það
markmið að Bandaríkin skiptu um sam-
herja. Baktjaldamennirnir, auðmangararn-
ir í Wall Street, höfðu eflt Hitler og héldu
ítökum sínum í þýzka þungaiðnaðinum öll
stríðsárin.
Þessum „einangrunarsinnuðu friðflytj-
endum“ svöruðu frjálslynd lýðræðisöfl í
Bandaríkjunum með því að krefjast þess
að þegar yrði komið á öðrum vígstöðvum í
Evrópu. Þessi sókn náði hámarki sínu með
fundi sem haldinn var 22. júlí 1942 í Madi-
son Square Garden í New York. Margir
kunnustu kvikmyndamenn landsins tóku
þátt í fundinum, m. a. Orson Welles. Chap-
lín hafði ekki átt heimangengt frá Holly-
wood, en hann flutti ræðu í síma og henni
var útvarpað í hátölurum:
A vígvöllum Rússlands er úr því skorifi,
hvort lýðrœðið heldur velli eða tortímist.
Örlög bandamanna eru í höndum kommún-
ista. Verði Rússland sigrað, hremma naz-
istar meginland Asíu, stœrstu og auðugustu
lönd heims, og hverjar eru þá sigurhorfur
okkar? Ej Rússland bíður ósigur erum við
hörmulega komin.
Rússland berst á yztu þröm. En þessi
þröm er mikilvœgust alls í varnarkerji
bandamanna. Við vörðum Líbýju og við
misstum hana. Við vörðum Krít og við
misstum hana. Við vörðum Filippseyjar og
við misstum þœr. En við megum ekki hœtta
á að missa Rússland, síðustu víglínu lýð-
rœðisins. Einmitt nú, þegar heimur okkar,
líj okkar og menning er að sundrast undir
jótum okkar, verðum við að leggja eitthvað
í sölurnar til bjargar. Ej Rússar misstu
Kákasus yrði jmð ómetanlegt áfall jyrir
málstað bandamanna. Þá myndum við sjá
„jriðjlytjendurna“ ( einangrunarsinnana)
koma út úr rottuholum sínum. Þeir myndu
krejjast ]>ess að við semdum jrið við Hitler
hinn sigursœla. Þeir myndu segja: „Hví
skyldum við fórna líjum fleiri Bandaríkja-
manna jyrst við getum náð góðum samningi
við Hitler?
Varizt þessa gildru nazista. Nazistaúlj-
arnir eru hvenœr sem er reiðubúnir til að
smjúga í sauðargœru. Þeir myndu bjóða
okkur álitlega jriðarsamninga, en áður en
við vissum af vœri hugmyndakerji þeirra
búið að klójesta okkur. Þeir œtla að níða
aj okkur frelsið, þeir œtla að fylgjast með
hugsunum okkar, þeir œtla að neyða tungu-
taki sínu upp á okkur og stjórna líji okkar.
Gestapó myndi leggja undir sig heiminn.
Öll jramjnóun mannkynsins myndi stöðvast.
Öll réttindi minnihlutanna, verkamanna,
borgara yrðu að engu gerð.
Við þurjum umjram allt aðrar vígstöðvar
— og sigur nœsta vor. Við skulum klíja hið
ókleija. Gleymum því ekki að með hverju
einasta stórvirki í sögu mannkynsins hefur
verið klijinn spölur sem áður virtist ókleif-
ur.
282