Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Page 78

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
um. Menn hafa margsinnis bent á líkingu með dróttkvæðum og elztu persónu-
legum kvæðum írskum, og skal því hér aðeins bent á almenn atriði.1
Ofugt við hefðbundin ópersónuleg kvæði írsk, er einkenni elztu írskra per-
sónulegra kvæða það að í þeim ríkir sögulegt efni, ættfræðilegt, staðfræðilegt,
lögfræðilegt o. s. frv., það er einstakir þættir raunveruleikans. Þau eru full af
nöfnum og staðreyndum, er bafa ekki almennt gildi. Einmitt höfundar slíkra
kvæða nutu á írlandi hinu forna virðingar sem skáld. Lofkvæði og andstæður
þeirra, níðkvæði, urðu ríkjandi tegundir í fornírskum kveðskap, og í báðum
þessum tegundum voru öflugar leifar af töfrahlutverki orðsins. Loks er óvenju-
mikil tilgerð í formi einkenni á verkum fornírskra skálda, eins og á dróttkvæð-
um, en þessi tilgerð hefur alltaf vakið undrun rannsakenda. Menn undrast sér-
staklega að þetta form skuli vera tilgerðarlegra í elztu kvæðum en á síðari
tímum. Ofvöxtur skáldskaparforms hefur líklega átt sér stað fyrir upphaf rit-
aldar á írlandi (sem annars verður ekki tímasett). 1 þessu sambandi er ein-
kennilegt að þrátt fyrir augljósa almenna líkingu með fornírskum kveðskap
og kveðskap dróttkvæðaskáldanna, á slíkur samanburður ekki heima í smá-
atriðum; en ef svo væri yrði líka að gera ráð fyrir beinum áhrifum. Mögu-
leikar á slíkum áhrifum eru annars vafasamir af ýmsum öðrum ástæðum, sem
hér er ekki tækifæri til að ræða.
í cngum öðrum bókmenntum Evrópu hefur varðveitzt kveðskapur líkur
drótikvæðunum. Til dæmis er vafalaust að jafnvel grísk ljóðagerð stendur á
síðara þróunarstigi. Hliðstæður dróttkvæða má fremur finna í austrænum
bókmenntum og þá einkum í heiðnum arabískum kveðskap (það er frá því
fyrir daga Islams).2
Eins og dróttkvæðin var arabískur kveðskapur fyrir tíma Islams persónu-
legur og varðveittist í munnlegri geymd (þangað til lærðir múhammeðstrúar-
menn skrifuðu hann upp á 8. og 9. öld). Helztu tegundir heiðins arabísks
kveðskapar voru lofkvæði, sem voru talin eiga sér töframátt eins og níð-
kvæðin.
1) Frekari greinargerð um elztu persónuleg kvæði írsk er að finna í eftirtöldum verk-
um: K. Meyer: Uber die alteste irische Dichtung, Abhandlungen der preuss. Akademie
d. Wiss., Phil.-hist. kl., 1913, 6; sami: Bruchstiicke der alteren Lyrik Irlands, Ahhand-
lungen der preuss. Akademie d. Wiss., Phil.-hist. kl., 1919, 7; D. Hyde: A Literary history
of Ireland, London 1899; E. Hull: A Text Book of Irish Literature, I—II, Dublin-London
1906—1908; D’Arbois de Jubainville: Introduction á l’étude de la littérature celtique,
Paris 1883.
2) Greinargerð um þetta er í: C. Brockelmann: Geschichte der arabischen Literatur,
Leipzig 1911; R. A. Nicholson: A Literary History of the Arabs, London 1907.
68