Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Síða 66

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Síða 66
Tímarit Máls og menningar fortíð. En á þessi hefSbundnu verk lítur hann sem skemmtiferSir einung- is, er hann tekst á hendur stöku sinn- um inn í horfinn heim. Hann kallar þau verk sín í gamla stíl. Hann ver þaS aS vísu, aS hann skuli hafa tvö- faldaS áttundina á stöku staS í tólf- tónaverkum sínum, og telur strangt forboS sitt viS því áSur fyrr hafa veriS öfgar af nauSsyn. En hann andmælir því, aS nokkur tóntegund verSi fundin í „Píanókonsert“ hans eSa verkinu „Ode an Napoleon“, enda þótt svo virSist, sem hiS síSasttalda endi í es-dúr. í þessu sambandi minnist ég um- mæla Eislers frá sjötta tugi aldarinn- ar, aS öSru hverju kæmi aS sér löng- un til aS hlusta á nokkra pipar- og salthljóma svonefndra liSsodda („av- antgardista“), þar til hann hefSi fengiS nægju sína. En aldrei líSi margar mínútur, unz honum sé nóg boSiS. Þetta var honum sýnin inn í horfinn heim. Til aS girSa fyrir þrálátan mis- skilning, skal þetta enn tekiS fram, þótt auglj óst sé. Hér er ekki vettvang- ur til aS ræSa um ákveSna tölu tóna í stefi hverju eSa notkun eins eSa annars röddunarforms meSal hinna ýmsu listkosta, sem um er aS velja. Réttlæting og mat slíkra hluta verSur aS fara eftir þætti þeirra í hverju tónverki. ÞaS sem virSast vera tæknireglur hjá Schönherg, er engin tækni í eigin- legri merkingu orSsins. Þó aS þess sé minnzt, sem Eisler tekur fram um stefjuna og áSur var vitnaS til, má segja, aS stefjutæknin veiti svigrúm til fj ölbreytilegustu formmyndana og tónsmíSablæbrigSa; og í enn fyllri mæli á þaS viS um tilbrigSatæknina, frumkaflagerS sónötunnar og úr- vinnslukafla og svo framvegis. Aftur á móti er þaS um hina svokölluSu tækni Schönbergs aS segja, aS hún takmarkar fyrirfram tj áningarsviS tónverksins, þar eS öll geS- og hug- brigSi, sem tónfestihugtakinu eru tengd, eru sniSgengin. I litrófi tján- ingartækninnar lokar hún öllu hinu víSfeSma reynslusviSi, sem aldalöng þróun hefur opnaS. HeiSríkja, fögn- uSur, vongleSi, hetjuskapur, trúnaS- artraust og tignarleiki verSa þar ekki fyrir fundin. Þetta á þó enn miklu fremur viS um sporgöngumenn Schönbergs á þessari hraut, einkum Webern, og „raSkerfi“ þeirra („die seriellen Richtungen“). Sjálfur kerf- isbatt Schönberg aSeins meS tólftóna- aSferS sinni þaS, sem hann vildi láta í Ijós. Hin ótónföstu verk hans frá fyrra tónsmíSaskeiSi skera sig alls ekki í grundvallaratriSum úr siSari verkum hans. Tvennt veldur því einkum, aS vér snúumst nú af fullri hörku gegn hinni ofstækisfullu og kreddubundnu al- gildingu Schönbergs-aSferSarinnar, eins og hún kemur fram í fyrrnefndu „raSkerfi“: 176
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.