Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Síða 68

Tímarit Máls og menningar
minnir mjög á „Pierrot Lunaire“ eft-
ir Schönberg, eru í raun og veru and-
rík skopstæling Eislers á stíl kennara
síns, auk þess að með vali sjálfra
ljóðanna er sveigt að fagurfræðileg-
um hugmyndum fleiri aðilja en fylgj-
enda Schönbergstefnunnar.
„BIaðaúrklippurnar“ op. 11 fyrir
söngrödd og píanó eru mjög fræð-
andi um þroskaferil Eislers á sviði
tónsmíða. í stað þess að setja saman
lög við venjuleg ástaljóð, velur hann
sér textann úr hjúskaparauglýsing-
um, í stað barnaljóða vísur, sem
komnar eru frá götulýðnum, Widd-
ing-hverfinu í Berlín eða styrjöldinni
miklu, svo og bragi, þar sem hræsnis-
full klerkastétt er húðstrýkt. Eftir
þeim kynnum að dæma, sem vér höf-
um af blaðklipputónverkum frá
þriðja áratugnum, er einnig komu
fram annars staðar, og öðrum svip-
uðum, mætti freistast til að skýra
þessi verk með alkunnri hneigð til að
hneyksla borgarana („épater le bour-
geois“). Með því væri þó ekki gripið
á kjarna þeirra. Höfundi þeirra var
alvara. Það sýna bendingar hans um
flutninginn, þó ekki væri annað. Yfir
hj úskaparauglýsingunni stendur:
„Ekki háðslega“ („ohne Ironie zu
singen“). Hér lá sú hugmynd að baki,
að ástamál hefðu fallið svo í verði,
einkum á tímum gjaldeyrishrunsins,
að það, sem áður var ljóð á meyjar-
vörum, væri nú tilkynning um hjú-
skap. Hér mátti því segja, að Eisler
sneri baki við borgaralegu söngljóði
lónleikasalanna. „Það er að vísu lýr-
ík, en hún er dálítið grámygluleg í
vöngum og kynlega til reika, þó allt
megi svo sem kallast í lagi með hana.
Það er að segja, lagið og vandlega
saminn undirleikinn. Þó hefur ein-
hver gert hana að umskiptingi. En ég
er saklaus af því,“ hefur Eisler sagt
síðar. Og nú fara þau ár í hönd, er
Eisler segir fullkomlega skilið við
stofutónlist og hlj ómsveitartónlist,
hinn almenna vettvang borgaralegs
tónlistarlífs.
Hvernig rækir hann sjálfur þá
kröfu sína, að tónskáldið verði að
geta hafið sig yfir allt einstaklings-
bundið til þess, sem almennt er? Með
verkefnavali sínu, með því að beita
sér einkum að vissum tegundum tón-
listar og með sérstökum tónsmíðastíl
sínum. í þeirri viðleitni að gegna
nýju samfélagslegu hlutverki með list
sinni, snýr hann sér markvíslega að
sköpun hvers konar söngverka ogtón-
listar í hinum tíðkanlegustu formum,
þar á meðal fjöldatónlist kvikmynd-
anna. í þessum formrnn getur list
hans talað máli hinnar stríðandi verk-
lýðsstéttar með áhrifamiklum hætti
og svo auðskildum, að ekki verði um
villzt.
Hann lifir og hrærist í verklýðs-
hreyfingunni og berst í fylkingum
hennar, er hann skrifar sína fyrstu
fjöldasöngva, kórlög handa söngfé-
lögum verkalýðsins, síðar leiksviðs-
178