Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Page 121

Athugasemd viS ritdóm
ingar, að andinn sera blæs lífi í nasir
dauðu efni sé alheimssálin, eða öðru nafni
guð. Höfum við þá lent heilu og höldnu í
þeirri höfn, sem heitir spírftúalismi, okkúlt-
ismi og trú.
Ut frá þesssu sjónarmiði er auðvelt að
afsanna Freud: Sá sem því er haldinn úti-
lokar hann blátt áfram. Freud var á önd-
verðum meiði. Tjáir því eigi í mót að
mæla, að ætíð voru honum andstæðar
stefnur, er hyggðu á uppspuna og blekk-
ingum. Hann einbeitti sér að því að rann-
saka manninn sjálfan.
Þegar ofannefndum andlegum vopnum er
heitt til að ráða niðurlögum Freuds, vakna
margar spurningar. Þær varða mikilvæg
efni:
Er heimur andans og heimur efnisins
tveir aðskildir heimar? Er heimspeki dr.
Matthíasar Jónassonar dúalismi? Eru hinn
lffræni og ólífræni heimur allsendis óskyld-
ir? Er þróunarkenningin úr gildi fallin?
Er Darwin úr sögunni? Er dr. Matthías
Jónasson spfrftúalisti (þ. e. álítur hann að
eðli hlutanna sé sál, en ekki í þeim sjálf-
um?) Er allt sjálfkvæmt atferli lífveranna
háð andlegum eiginleikum þeirra? Er frelsi
viljans óhugsandi nema á grundvelli óræðr-
ar hughyggju? Er „entelekheia“-kenning
hins þýzka Gelehrte, Driesch, nægileg til að
slá striki yfir Freud? Er Neo-Vitalisminn
hæfilegur grundvöllur undir framtíðarmenn-
ingu íslendinga?
Ég vænti þess, að próf. dr. Matthías
Jónasson sjái sér fært að veita hinum fjöl-
mörgu lesendum sfnum um land allt nokk-
ur svör við þessum spurningum. Þær varða
grundvallaratriði í menningarsköpun þjóð-
arinnar.
Amór Hannibalsson.
231