Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Page 103

og löngum hefir verið gert, t. d. í Jarðatali
Johnsens 1847, Jarðabókinni 1861 og á
Uppdrætti íslands, og gerir ráð fyrir, að
uppruni nafnsins sé hinn sami á báðum
stöðum. Að svo stöddu vil ég ekki fullyrða,
að svo sé, en óneitanlega er það nærtækara
en gera ráð fyrir óþekktu lýsingarorði og
viðurnefni, *víslátr.
Höfundur sýnir fram á (bls. 88), að
Hestvallavatn muni ekki kennt við neina
*Hestvelli, heldur hafi það áður heitið
Heststallavatn, sbr. Heststalla Vatzhlijd í
skjali frá 1556. En hann segir ekki alla
söguna. Á Uppdrætti fslands (Aðalkort
bl. 2. Miðvesturland 1:250 000) er vatnið
nefnt Hesthallarvatn, og skammt þar frá er
fell, sem nefnist Hesthöll. Hvernig stendur
á þeim nöfnum?
Þar sem rætt er um aldur örnefna á bls.
17, ályktar höfundur m. a., að myllur séu
ekki ýkja gamlar í þessari sveit, því að
um þær er notað heitið Mylla, en ekki
forna myndin mylna. Hvað sem niðurstöð-
unni líður, er ályktunin nokkuð djarfleg.
Eg sé ekkert því til fyrirstöðu, að yngri
orðmyndin hafi getað leyst hina eldri af
hólmi bæði sem samnafn og ömefni.
Það hefir vakið athygli mína, hve lítið
er um sérkennileg örnefni í bókinni. Segja
má, að hún staðfesti það, sem áður var
raunar vitað, að íslenzk örnefni eru lang-
flest kunnuglegar samsetningar. En það
má vara sig á þeim einmitt vegna þess.
Nafn, sem virðist auðskilið, getur verið
afbökun. Og orðmyndunin er ekki alltaf
eins ótvíræð og hún kann að virðast í
fljótu bragði, og jafnvel þótt hún megi
teljast það, liggur ekki ætíð í augum uppi,
hver merking nafnsins er eða hvað naln-
giftinni veldur. Ótrúlegustu atvik gætu
legið að baki og oft vonlaust að finna það,
sem höfundur kallar „namnens reala bak-
grund“ og hann leitast við að draga fram
eftir föngum.
Umsagnir um bœkur
Örnefnið Réttarmelur er eftirtektarvert
og til nokkurrar viðvörunar, þegar ályktan-
ir eru dregnar af örnefnum. Á Réttarmel
hefir aldrei verið rétt, heldur fékk hann
nafn sitt af því, að lengi var talað um að
reisa rétt þar.
Ymislegt fleira mætti tína til úr þessari
bók og um hana, en nú skal staðar numið.
Þess má geta að lokum, að 17 myndir
prýða bókina, aðallega Ijósmyndir frá ýms-
um stöðum á landinu, en einnig teikningar
eftir Johannes Larsen. Prentvillur eru ó-
þarflega margar og aðallega í sænska text-
anum, en meðferðin á íslenzkum nöfnum
sýnist mér góð. Aldrei get ég þó fellt mig
við, að íslenzkum orðum sé skipt milli
lína eftir útlendum reglum, t. d. Háde-
gishœð (bls. 19). Skri-ðuhöfuð (bls. 19—-
20) og Melkor-kulaut (bls. 20).
Ilvað sem öllum aðfinnslum líður, er
framtak prófessors Franzens virðingarvert.
Eg vil að endingu þakka honum fyrir að
ýta við oss með þessari bók og taka undir
þá ósk hans (bls. 11), „að það, sem hér
kemur fram, megi fylla skarð í samanburð-
arrannsóknum norrænna örnefna og örva
íslenzka starfsbræður til eftirbreytni."
Baldur Jónsson.
[Ritfregn þessi var skrifuð í ársbyrjun
1966 og endanlega frá henni gengið til
prentunar í fyrrasumar. Eru lesendur beðn-
ir að hafa það í huga. Hún var upphaflega
samin til birtingar í 7. árg. íslenzkrar
tungu að ósk ritstjórans, prófessors Hreins
Benediktssonar. En útgáfan hefir nú dreg-
izt hátt á annað ár, og að því er ritstjórinn
tjáir mér, er allt í óvissu enn um framtíð
ritsins af fjárhagsástæðum. Hefir hann því
góðfúslega fallizt á, að ég birti þessi skrif
annars staðar, og ritstjórn þessa tímarits
vinsamlega við þeim tekið, þótt þau séu
orðin á eftir tímanum. — B. /.]
197