Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 3

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR • 29. ÁRG. 1968
2
• HEFTI • OKT.
Stiídciitalircyfiiig'iii
Stúdcntahreyfingin sem hin allra síðustu ár hefur hlossað upp í liverju landinu af öðru
í ýmsuni heimsálfum hefur þegar markað sfn spor í veraldarsögunni og í bókmenntunum.
Það hafa þegar verið skrifaðar um hana fjölmargar bækur sem gaman er að kynna sér
og hún hefur vakið æ meiri eftirtekt og umræður á opinberum vettvangi, í dagblöðum
og tímaritum, og heimspekingar og þjóðfélagsfræðingar leggja sig í framkróka til að
reyna að skilgreina hana, upptök hennar eðli og sérkenni. Ber þá fyrst að taka frarn að
liún á sér mjög margbreytilegar ástæður eftir aðstæðum í hverju landi, sem einatt verð-
ur að taka til greina, en það eru fremur öðru hin sameiginlegu einkenni hennar sem
vert er að grafast fyrir um. Það verður hins vegar ekki gert nema varpa ljósi á þau með
cinstökum dæmum, því að öðrum kosti er ekki unnt að komast fyrir rætur þessarar
hreyfingar eða sýna hvernig hún þróast frá því að vera takmörkuð innan háskólanna, við
gagnrýni á kennsluháttum eða skólafyrirkomulagi og mótmæli gegn margskonar þving-
unum, og yfir í þjóðfélagslega gagnrýni, flyzt úr skólunum út á götuna, birtist í mót-
mælagöngum og uppreisn gegn ríkjandi þjóðfélagsháttum, jafnvel byltingaröldu gegn
imperíalisma og auðvaldi og þá ekki sízt síendurteknum mótmælum gegn stríði Banda-
ríkjanna í Víetnam.
Eitt af einkennum þeirrar stúdentahreyfingar sem nú flæðir um heiminn er að liún
sker sig úr þeirri uppreisn æskunnar sem varð eftir heimsstyrjöldina síðari og birzt
hefur síðan í ýmsum myndum og er reyndar enn í mörgum löndum, en þó frekar sem
skopmynd af sjálfri sér, nema þar sem hún rennur saman við stúdentahreyfinguna. Þar
á ég við æskuhópa sem ganga undir ýmsum nöfnum, bítla, hina ensku teddyboys, sænsku
raggare, frönsku blousons noirs, vestur-þýzku gammler, amerísku hippys osfrv., flest
„táningar“ eða unglingar innan tvítugs sem eru í uppreisnarhug gegn foreldrum sínum
og eldri kynslóðinni, leggjast út, mynda sín eigin samfélög, fyrirlíta venjur hinna full-
orðnu og gera allt til að hneyksla þá, skera sig úr í háttum og klæðaburði, hætta að
þvo sér eða greiða eða klippa hár sitt, og ganga allavega druslulega til fara, eins og allt
í mótmæla- og hneykslunarskyni við þá fullorðnu og til að sýna sjálfstæði sitt gagnvart
þeim. Fyrir þessari æsku er uppreisnin uppreisnarinnar vegna, einskær mótmæli, er
beinist almennt gegn þeim fullorðnu og lýsir sér ekki sízt í fyrirlitningu á þeint sem
gamlir eru. Hún ber merki kynslóðaskipta og er að því leyti ekki ný, heldur hefur vcrið
frá alda öðli. Engu að síður hefur hún frá því um stríð komið fram í óvenjulega sterkri
mynd og afkáralegri og hlotið mikla útbreiðslu sem er til vitnis uin að hún hefur átt
7 TMM
97