Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 6

Tímarit-Máls ag menningar
Og- nú brugðu þau við skjótt og fóru að hugleiða livar þau stæðu í skólamálum og þróun
þjálfað'ra krafta í tækni og vísindura og hvernig mætti á sem skemmstum tíma bæta það'
upp sem vanrækt liafði verið. Af þessum rótum var frumvarp það sem menntamálaráð-
lierrann bar undir háskólana og fól í sér annan tilgang og allt aðrar breytingar en stúd-
entar höfðu hugsað sér. I’að bar þess greinileg merki að vera sniðið við aðkallandi
þarfir tækniiðnaðarins, ætiað til að tryggja honum þjálfað vinnuafl með sem minnstum til-
kostnaði fyrir ríkið, einhliða áherzla lögð á að auka námsafköst stúdenta innan gamla
kerfisins, leggja á þá rneiri vinnu, stytta námstíma sem flestra þeirra úr ellefu misserum
í átta, halda þeint fastar að námi með þéttari prófum. Hér var í rauninni brotið í bág við
það sem vcrið liafði aðall og meginhlulverk háskólamenntunar, að kenna stúdentum að
vinna sjálfstætt og notfæra sér heimiidir og gefa þeim frjálsan tíma til alhliða menntun-
ar. Ilér lá líka jafnframt sá fiskur undir steini að gefa stúdentum hvorki tíma né tæki-
færi til að hugsa um málefni er lágu utan við námsgrein þeirra. Þeir skyldu þvingaðir til
ineð' eilíf próf yfir höfði sér að einbeita sér eingöngu að námsgrein sinni, eða vera
felldir að öðrum kosti. Það átti að gera þá, eins og stúdentar sjálfir sögðu, að fagidiótum,
að hugsuuarlausum verkfærum þjóðfélagskerfisins. í marz 1965 samþykktu yfirvöld
Frjálsa háskólans í Berlín að styð'ja frumvarpið, eítir að ráð'stefna háskólarektora í
Vesturþýzkalandi hafði mælt mcð því. Og magnaðist nú reiði stúdenla. Þetta og at-
burðirnir sem á eftir fylgdu kenndi stúdentum að sjá samhengi hlutanna, samhengið
milli hlutverks háskólans og pólitískrar stefnu borgaryfirvalda og hins opinbera áróðurs í
dagblöðum, úlvarpi og öðrum fjölmiðlunartækjum, að allt væri þetta eitt samstillt kerfi
og frá yfirvaldanna hálfu liefði háskólanum aldrei verið ætlað annað' hlutverk en að
ala upp háskólaborgara sem féllu inn í þetta kerfi og yrðu hlýðnir þjónar þess. Þannig
urðu árekstrarnir innan háskólans til að beina athygli stúdenta að' sjálfu þjóðskipulaginu,
þröngvuðu þeim beinlínis til að fara að kynna sér þjóðfélagsmál. Þeir höfðu stofnað
þennan háskóla í mikilli hrifningu. Hann átti að vera öðrum háskólum fyrirmynd að
frjálsu fyrirkomulagi og ásamt kennurum áttu þeir sjálfir að fara með stjóm hans, en
reynslan varð sú að þeir fengu engu ráðið, leyfðist ekkert frjálsræði og kröfum þeirra var
þegar á reyndi svarað með kylíum lögreglunnar, eins og svo víða annarsstaðar. Og það
varð kaldhæðni sögunnar að einmitt þessir stúdentar sem flúið' höfðu Ilumboldtháskóla í
Austurberlín, ekki sízt vegna skyldunáms í þjóðfélagsfræði, tóku sjálfir af alhuga að
leggja stund á þessi fræði, m. a. marxisma, og stofnuðu sjálfir innan Frjálsa háskólans
liinn svonefnda Gagnrýna háskóla (Kritische Universitat), þar sem umræður um stjóm-
mál og þjóðfélagsfræði eru efst á baugi.
Það er í rauninni ekki fyrr en háskólamisserið 1965—1966 að verulega skerst í odda
í Frjálsa háskólanum í Berlín, enda fer þá stúdentahreyfingin að láta að sér kveða
mjög saintíma víða um lönd. Hún berst úr þessu í Berlín yfir á opinberan vetlvang,
stúdentar stofna til hverrar mótmælagöngu af annarri og kemur oft til harðra átaka
við lögreglu, en óeirðirnar náðu hámarki í páskavikunni í ár þegar morðtilraunin var
gerð við aðalleiðtoga stúdenta, Rudi Dutschke, foringja Sósíalíska þýzka stúdentasam-
bandsins (SDS) og liann særð'ur skotsári, sem hann þó hefur læknazt af. Við' þetta atvik
fékk stúdentahreyfingin í rauninni nýtt innihald. Fram að þessu mátti með réttu tala
um stúdentaóeirðir, en nú breyttist hún í pólitíska andspymuhreyfingu er sameinaðist
öðrum utanþingsuflum í skipulagða baráttu gegn ríkjandi stjómarháttum. Og nú
100