Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 7

Stúilentahreyjingin
gerist það að hinar sérstöku aðstæður, sem ráku Berlínarstúdenta þetta á leið, falla í
sama farveg og stúdentauppreisnir annarstaðar í heiminum og þeir taka að samræma
aðgerðir sínar og fara að sjá hlutina í samhengi og heiminn í einu ljúsi.
Stúdentahreyfingin í Vesturberlín er vissulega til orðin við sérstakar aðstæður en
varpar engu síður ljósi út frá sér. Hvort sem litið er á Frakkland, Italíu, England, Spán,
Mexíkó, Bandaríkin eða lönd Siiðurameríku, eða sósíalísk ríki eins og Pólland eða
Tékkóslóvakíu, verður einatt að gera sér grein fyrir hinum ólíku skilyrðum. I löndum
eins og Spáni, þar sem barizt er gegn einveldisstjóm Francós, tekur stúdentahreyfingin
á sig skýrt form þjóðfrelsisbaráttu og þar er náin samvinna hennar við verkalýðshreyf-
inguna og önnur þjóðfrelsisöfl. I Suðiirameríku snýst hún öðru framar gegn imperíal-
isma Bandaríkjanna og leppstjórnum þeirra og hefur í sér byltingarinntak. Á Englandi
er hún enn að miklu leyti á stigi baráttunnar innan háskólanna. I Frakklandi hefur hún
vakið á sér athygli sem byltingarhreyfing, er gengur fram fyrir skjiildu í þjóðfélagsbar-
áttunni, berst á götum úti og gerir sér vígi og hefur lent í hörðu við lögreglu og ríkis-
vald, jafnframt því sem hún hefur tekið háskóla á sitt vald og kappræðir um stjórnmál og
heimspeki. Jafnt verkalýðshreyfingiinni sem Kommúnistaflokknum hefur þótt nóg um
byltingaraðgerðir hennar, stimplað þær ævintýramennsku, en stúdentar aftur á móti ákært
þessa aðila fyrir íhaldsemi og samvinnu við ríkisvaldið, og sérstaklega eftir kosninga-
ósignr vinstri aflanna í júní í vor hafa spunnizt heitar deilur um það, hvað þeim ósigri
hefur valdið. Á Ítalíu er betri samvinna milli stúdenta og verklýðshreyfingarinnar og
meiri skilningur innan Kommúnistaflokksins á gildi stúdentahreyfingarinnar. í Tékkó-
slóvakíu var mótmælahreyfing stúdenta á þröngum þjóðlegum grundvelli, snerist gegn
skrifstofuvaldi flokks og stjórnar með kröfur um frelsi og lýðræði, einna helzt í vestræn-
um anda, en samtímis ósnortin af baráttu fyrir frelsi í Víetnam eða baráttu gegn
imperíalisma, eins og sýndi sig er stúdentar frá Víetnam þar í landi höfðu í mótmæla-
göngu til bandaríska sendiráðsins skorið niður fána þeirra, en tékkneskir stúdentar
tóku hann af þeim og skiluðu honum til bandaríska sendiráðsins. í Bandaríkjunum hafa
stúdentar sýnt frábært hugrekki í haráttu móti stríðinu í Víetnam og fyrir réttindum
blökkumanna, og urðu fyrstir til að taka upp nýjar bardagaaðferðir í háskólunum.
Þannig bera stúdentahreyfingarnar ýmis sérkenni eftir löndum, sem allt of langt mál
væri að rekja, og því tók ég þann kostinn að taka eitt dæmi sem lýsir upp margt og mér
var kunnugast. En ásamt þessum séreinkennum sem skapast af ólíkum aðstæðum í lönd-
unum hefur stúdentahreyfingin í heiminum marga sameiginlega höfuðdrætti, eins og
staðfestist meðal annars af því að hún kemur upp í fjölmörgum liindiim svo að segja
samtímis. Hún er með öðrum orðum tímanna tákn, og það hlýtur auðvitað að eiga sínar
orsakir í þjóðíélagsþróuninni eða því stigi sem hún er á, og jafnframt er á það að benda
að með fáum undantekningum er hún aðallega í auðvaldsheiminum, þó að segja megi
að vísu að menningarbyltingin í Kína, sem er hinsvegar algerlega sérstaks eðlis og mikhi
víðtækari en stúdentahreyfingin ein, hafi að ýmsu leyti orðið til að hrinda þessari öldu
af stað eða amk. ýta sterkt undir hana. Annars á hún sér marga lærifeður, hefur ekki
sízt tendrazt af byltingu Castros á Kúbu, Che Guevara og leiftrandi fordæmi lians, og
einn af fremstu spámönnum hennar um þessar mundir er Herbert Marcuse, sjötugur
öldungur, heimspekingur og félagsfræðingur, sem birt er grein eftir hér í tímaritinu. En
traustastur allra mun þó enn sem fyrr vera Karl Marx.
101