Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 14

Tímarit Máls og menningar
áttuaðferðir andófshreyfingarinnar.
Vér tölum um stúdentaandófið, og ég
vildi þegar í upphafi taka það fram,
að það er ekki að ræða um pólitíska
væðingu háskólanna, því að háskól-
arnir eru þegar pólitískir. Þér þurfið
ekki annað en að íhuga það í hve rík-
um mæli náttúruvísindin til að mynda
og jafnvel svo óhlutbundin vísindisem
stærðfræðin eru beinlínis hagnýtt í
framleiðslu og herstjórnarfræði. Þér
þurfið ekki annað en íhuga það,
hversu mjög náttúruvisindi svo og
félagsfræði og sálfræði eru háð fjár-
hagslegum styrk ríkisstjórnarinnar og
hinna miklu „stofnsjóða“ (Found-
ations), í hve ríkum mæli félagsfræði
og sálfræði hafa beinlínis gengið í
þjónustu mannatamningar og mark-
aðshandleiðslu. I þessum skilningi
getum vér sagt, að háskólarnir séu
þegar pólitískar stofnanir, og þegar
bezt lætur er ekki um að ræða póli-
tíska væðingu háskólanna, heldur um
andstæða pólitíska væðingu þeirra.
Það er um það að ræða, að samhliða
raunspekilegu hlutleysi, sem ekkert er,
verði gagnrýni á þessu hlutleysi veitt
olnbogarúm innan námsáætlunar og
vísindalegrar rökræðu. Því er það,
að ein af höfuðkröfum stúdenta-
andófsins í Bandaríkjunum er endur-
bót á námsáætluninni á þá lund, að
þessi gagnrýni fái að fullu notið sín
innan ramma vísindalegrar rökræðu
— ekki sem einskær áróður og boð-
un. Þar sem þessa er ekki kostur er
tekið til þess ráðs að stofna „frjálsa
háskóla“, sem hér eru kallaðir „gagn-
rýnir háskólar“ utan vébanda háskól-
anna, svo sem í Berkeley og í Stan-
ford, og einnig nú við nokkra hinna
stærri háskóla Austurríkjanna. Á
jiessum „frjálsu háskólum“ eru hald-
in námskeið og starfað í kennslusveit-
um um námsefni, sem lítt eða ekki
eru stunduð samkvæmt venjubundn-
um námsáætlunum, svo sem marx-
isma, sálgreiningarfræði, imperíal-
isma, utanríkismál í köldu stríði, ör-
hirgðarhverfin.
Enn annar háttur stúdentaandófs-
ins eru hinar kunnu mótmælaaðgerð-
ir, sem kallast teach-ins, sit-ins, be-ins,
love-ins. I þessu sambandi vildi ég að-
eins minna á þá vídd og spennu sem
greina má innan stúdentaandófsins:
annars vegar gagnrýnin athafnasemi
á sviði náms og kennslu, þar sem
glimt er við fræðileg efni og niður-
stöður, hins vegar eitthvað, sem vér
getum aðeins kallað „tilverubundið
samlífi“, „friðlýsing eigin tilveru“:
„doing one‘s thing“. Ég vildi síðar
fara nokkrum orðum um það, sem
fólgið er í þessari spennu, því að ég
hygg að hér birtist samflot pólitískrar
uppreisnar og siðrænnar uppreisnar í
kynferðismálum, en þetta samflot er
mikilvægur þáttur í andófshreyfingu
Ameríku. Hún birtist skýrast í mót-
mælagöngum, óvopnuðum mótmæla-
göngum — og slíkum mótmælagöng-
um ber ekki nauðsyn til að leita á-
108