Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 104

Tímarit Máls og menningar
])á lieftir liöfiindur látiS mikið efni ganga
sér úr greipum, þar sem eru allir þeir fjöl-
breytilegu komplexar, sem af því hefðu
sprottið sem illgresi vítt og breitt urn akur
þjóðiífsins. Þá veit maður ekkert um hegn-
ingarákvæði þeim til handa, sem brotlegir
gerast. Það gengi ekki aðeins kraftaverki
næst, heldur væri það í sjálfu sér hið ein-
stæðasta kraftaverk, ef brot gegn lögunum
yrðu ekki dögurn fleiri ár um kring, beggja
megin hjónabandsvéanna. Það mætti búast
við allt að helmingi allra hjóna, sem væru
leyfislaus á hverjum tíma, og svo er allt
unga og ógifta fólkið. Þá er ósvarað þeirri
miklu spurningu, sem sagan réttir beint
upp í hendurnar á manni: Hvað verður
um þau blessuð börn, sem getin eru með
leyfi, en fæðast í þennan heim leyfislaust?
l>að hefði verið ástæða til að birta manni
lagaákvæði hér að lútandi. Sagan gefur
það ótvírætt í skyn. að um leið og leyfið
er burt kallað, þá er meint fóstur orðið
ólöglegt. En hvernig verður þá farið með
þetta meinta fóstur? Vofir yfir því eyðing
samkvæmt einhverju ótvíræðu lagaákvæði?
Eða verður leyfislaus faðir sóttur til saka,
og hvers konar refsing er honum þá búin?
Höfundur virðist ekki gera sér það ljóst,
að meginuppistaða sögunnar gerir kröfu
til þess, að þetta liggi ljóst fyrir. Niðja-
leyfi er ekki orðið söguefni, fyrr en höf-
nndur hefur greitt úr þessu hið innra með
sjálfum sér.
Sagan er vel sögð, stíllinn er ekki svip-
mikill, en léttur, samtöl lifandi og e'ðlileg,
málfar látlaust og hreint. Þó get ég ekki
stillt mig tim að geta þess, að alltaf þykja
mér það nokkur Ivti, þegar farið er að
stafsetja einstök orð eftir framburði ein-
stakra manna eða taka upp málvillur, sem
maður heyrir Pétur eða Pál taka sér í
mnnn, svo sem: „einhvurt apparat", „hvur-
in ósköp“, „hvunar verður hann við“, að
því ógleymdn, þegar skrifað er „vittlaust“,
þó að hver maður segi svo. Þá mætti með
sama rétti búast við að sjá „fittl“ og
„kittl“ að „littlum" tíma liðnum. En kann-
ski er þetta bara prentvilla. Það hefur
töluvert borið á svona afkáraskap hjá ung-
um rithöfundum á Islandi nú í seinni tíð,
og valda þar sjálfsagt miklu áhrif frá
Nóbelskáldinu okkar. En það teldi ég vel
farið, ef ungu höfundarnir tækju Halldór
Laxness sér meira til fyrirmyndar á ein-
hverju öðru sviði.
Persónur sögunnar eru sumar mjög svo
skýrar, og ber þar einkum til að nefna
liinn niðjaþyrsta bankagjaldkera og vin
lians Magnús braskara. Móðir bins þráða
niðja er þoktikenndari, og finnst manni,
að hún hefði þurft að vera skýrari og
koma meira við sögu. Atburðalýsingar ern
líka Ijósar og lifandi, ekki sízt samkund-
urnar í biðstofum opinberra stofnana. Ef
Njörður temdi sér að grunda betur efni
sitt en hann hefur gert f þessari sögu, þá
ætti hann einhvern tíma síðar meir að
geta sent frá sér góða skáldsögu.
III.
Hin sagan sem ég ætla að geta um í
þessum pistlum, er Islandsvísa eftir Ingi-
mar Erlend Sigurðsson. Árið 1965 sendi
hann frá sér söguna Borgarlíf, og vakti
hún mikla athygli, hennar var víða getið
og sýndist ekki öllum eitt um ágæti henn-
ar, enda er hún beiskt ádeilurit, og þótti
sumum sem dýpra og þjösnalegar væri
rist í kýlin en vel færi í skáldverki. Is-
landsvísa hefur ekki orðið eins mikið um-
ræðuefni á opinberum vettvangi, en ég
hygg, að undir niðri hafi hún vakið meiri
athygli sem góður og fagur skáldskapur.
Viðfangsefni Ingimars í Íslandsvísu eru
viðskipti íslenzku þjóðarinnar við ásælni
erlendrar undirokunar með auðmagnið í
broddi fylkingar. Honum fer eins og Nirði,
að hann hverfur með viðfangsefni sitt af
198