Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 105

vettvangi nútímalífsins inn á svið ókom-
inna tíma. En viðfangsefnin eru fió mál
Hagsins í Hag. EfnahagsbanHalagið hefnr
veriff vernleiki nm óákveðinn tíma, lancliS
opiS fyrir innflntningi ýmissa þjóSerna,
en engilsaxar sterkastir og enska aS hálfti
leyti mál [íjóSarinnar, svo í skólnm sem í
Haglegn lífi. Hermál ern komin á þaS stig,
aS volHugar hergagnasmiSjnr hafa hreiSr-
aS sig á bökknm árinnar, sem nngti elsk-
enclnrnir, Jónas og Þóra, köllnSn Galtará.
AtburSir sögnnnar gerast á aSeins nokkr-
nm dögum, þegar svo er komiS málnm, aS
nngt skálH birtir fslendingnm þann veru-
leika, aS þeir eru aS glata landinn úr hönd-
um sér. Þá grípa þeir óskipnlagt til and-
stöSu, svo aS til vandræSa kemur hvar-
vetna í þjóSlífinu, og lausn málsins verSur
sú, aS alþing Islendinga samþykkir, aS
allir Islendingar skuli fluttir af landi lnirt
viS mikla rausn, þar sem allar eignir ern
greiddar fullu verði og fslendingum fengin
í hendur hin glæsilegnstu afkomuskilyrSi
í nýju landi.
Þetta efniságrip kemur fyrir sjónir sem
fjarstæða, en þegar maSur les söguna, þá
verðtir maður ekki var við neina fjarstæðu.
Frásögnin er einstaklega hófsöm, stíllinn
mildur. Á hverri síðti finnur maSur slátt
funhitaSs hjarta, og það gerir atbnrðina
svo raunverulega, en á yfirborði er allt
kyrrt og rólegt eins og vfirbragð hetju,
sem finnur hjarta sitt vera að springa af
liarmi. ÞaS er sjaldgæft að nema jafnfals-
lausa sársaukakennd í ádeiluriti. Þótt at-
burðir gerist á slóðum fjarlægra tíma, þá
finnur lesandinn sig á kunnugum slóðum.
Höfundur heftir ekki farið með okkur í
neina fjarlæga heima. Tengsl sögtinnar við
árin, sem við lifum nú, eru svo náin og
listilega fléttuð, að við heyrttm rödd okkar
ára í orðum sagnpersónanna. Þær eru að
ræða það sama efni og mörgum okkar er
nú hugstæðast, og við sjáum vandamálin,
Umsagnir um bœkur
sem við glímum við í dag, rekjast óhugn-
anlega, en því miður rökrænt og eðlilega,
frá forsendum, sem eiga rætur í lífi nú-
tímans. ViS heyrum raddir ráðherranna
okkar um vandann, sem nú steðjar að okk-
ur, að allir standi sem einn að því að leysa
hann, heimspekilegar hugleiðingar um
nauðsyn þess að glata frelsinu til að geta
öðlazt það, að láta fósturjörSina af hendi
til þess að geta eignazt hana, og allt er
það í samræmi við orð frelsarans, að til
þess að bjarga lífi sínu verður maður að
týna því. Atburðir nútíðar og liðins tíma
ganga aftur í sinni óhugnanlegustu mynd.
Ilér er 30. marz 1949 með sínar reykbomb-
ur, hvítliða innan þinghússdyra, ráðherra
með rassinn upp í loftið og andlitið niður
í gólfi á leið til flugvallar undir vestræna
vemd. Höfundur er svo bundinn liðnum
atburðum, að hann hefur stundum ekki
fullkomna gát á því, hvar sögupersónurnar
eru staddar. 30. marz 1949 var krafa mann-
fjöldans utan þinghússins um þjóðarat-
kvæði svo eðlileg og sjálfsögð sem hugsazt
gat. En hún er jafnóeðlileg og heimskuleg,
þegar svo er komið, að mikill meiri hluti
háttvirtra kjósenda í landinn em útlend-
ingar, sem auk þess hafa allálitlegan hóp
fslendinga í tjóðnrbandi sem dekurrakka.
ÞaS er vert athygli og mikillar viður-
kenningar, hve mikil rósemd er yfir frá-
sögninni, svo ólgandi sem ástandið er.
Frásögnin hefst í ævintýrablæ með inn-
blásinni ást skólaæskn, og sú ást gengur
sem óslitinn þráSur til söguloka. ViS finn-
um strax, að þessi ást er eitthvað annað
og meira en ástir ungmenna. Þegar elsk-
endurnir njótast, þar sem sumarið lagði
þau í gras í lautinni grænu, þar sem áin
niðar gleymnn úthafi sögur, þá finnst okk-
ur ekkert til um hispursleysi ungmenn-
anna í nývöktum ástadraumum, og við
iippgötvum, að frá upphafi sögunnar hefur
unga stúlkan verið tákn sjálfrar fóstur-
199