Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 112

Tímarit Máls og menningar - 01.10.1968, Blaðsíða 112
Tímarit Máls og mcnningar livaðan liöfundur sögunnar hafði þá viln- eskju. Af varðveittum Landnámugerðum verður ekkcrl um það ráðið, og engin sönnun tiltœk fyrir því að Ari hafi getið þess í glötuðum ritum. Því má bæta við að það er ekki alls kostar rétt að Barði Guð- mundsson hafi rökstutt að Ari hafi samið annál (bls. 10). Barði rökstuddi það eitt að annálar hafi þegið meginið af ártölum sínum frá söguöld úr ritum Ara, en lét liggja milli hluta hvort þar væri um að ræða Islendingabók eldri eða önnur rit. Þetta skiptir ekki miklu, en rétt cr að benda á það, vegna þess að fleiri fræði- menn en Hermann hafa eignað Barða þessa annálskenningu á prenti. En ártal um land- náin Þórólfs er ekki greint í annálum, og dregur það úr líkunum fyrir því að sú vitneskja sé frá Ara runnin, en það telur Ilermann líklegt (bls. 22). Um clztu sögu Helgafells er vitaskuld ekki öðrum heimildum til að dreifa en þeim sem Hermann notar, og verður hver að trúa því sem trúlegast þykir af frásögn- um íslendingasagna, enda væri ósanngjarnt að ætlast til þess að í bók sem þessari væri livert einstakt atriði vegið og metið. Frá- sögn Hermanns er hinsvegar fjörlega skrif- uð og gefur glögga mynd af þeim fróðleik sem sögurnar geyma um Helgafell fram að þeim tíma að þar var stofnað klaustur. Sögu klaustursins er allt erfiðara að rekja, eins og áður var drepið á. Hermann tínir saman þá vitneskju sem tiltæk er um einstaka ábóta, eins og hún birtist í slitr- óttum heimildum miðalda. Þar ber mest á rnargs konar jarðaskjölum, sem veita tals- verðan fróðleik um auðsöfnun klausturs- ins og sýna stundum að ýmsir ábótar hafa verið býsna harðir í horn að taka í fjármál- um. Um klausturlífið sjálft eru heimildir fá- orðar, en Hermann dregur saman það helzta sem vitað er, en fæst af því kemur beinlínis við daglcgu lífi rnunka. Vafasamt er að hve miklu leyti er hægt að álykta um íslenzkt klausturlíf af því sem kunnugt er um munkareglur utan Islands, enda gerir Hermann enga tilraun til þess. Hinsvegar dregur liann réttilega fram rannsóknir þeirra Olafs Ilalldórssonar og Stefáns Karls- sonar á íslenzkum handritum, en þeir hafa fært að því góð rök að veruleg uppskriftar- starfsemi liafi farið fram í Helgafells- klaustri, og er það tnerkilegur þáttur ís- lenzkrar menningarsögu sem þannig hefur verið tengdur þessum fornfræga stað. Hermann gerir í stórum dráttum grein fyrir tekjum klaustursins og eignum, en sá þátlur bókarinnar hefði mátl vera ýtar- legri. Hann birtir að vísu þá máldaga klaustursins sem varðveittir eru frá miðöld- um, og er þar yngstur Vilkinsmáldagi frá 1397. En hinsvegar getur hann þess ekki að til eru heimildir um eignir klausturs- ins við siðaskiptin, og í þeim kemur í Ijós að klaustrið átti þá um 120 jarðir, og hafa því jarðeignir þess meir en tvöfaldazt frá því að Vilkinsmáldagi var gerður1. Þetta er í sjálfu sér auðskilið. Þegar jarðeignir klaustursins voru orðnar það miklar að tekjurnar gerðu meira en að hrökkva fyr- ir nauðsynjum klausturmanna, hefur auð- söfnunin farið hraðvaxandi, og eina leiðin til að gera eignaaukann arðbæran var að koma honum í jarðir og kúgildi. Því hefur eignaaukningin orðið hröðust á síðustu öld klaustursins, enda á sama við um eignir annarra klaustra og biskupsstólanna. Það kemur ekki beint fram í bókinni, þó að lesa megi það úr vissum ívitnunum, hvert kapp forráðamenn klaustursins hafa lagt á að safna jörðum sem lágu vel við útgerð. Klaustrið átti flestar af helztu verstöðva- jörðunum umhverfis Jökul, og má óefað 1 Sjá Björn Lárusson, The old Icelandic land registers. Lund 1967, bls. 67. 206
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.