Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 23

miður þó án þess að tilgreina hvað
ritað hafi verið „óskynsamlega“ og
„vitlaust“ á íslandi fyrir tið Ara, ef
nokkuð var, nema ritgerðarhöfundur
eigi við „þýðíngar helgar“; þó von-
andi ekki saltarann!
Sagnfræðilegur áreiðanlegleiki
Landnámu sem og Íslendíngasagna
er oft virtur og metinn af lesendum
eftir þeim hugmyndum sem þeir
sjálfir gera sér um geymslu munn-
mæla. Fleira skynsamt fólk en trú-
legt þætti virðist með öllu óhæft til
að greina á milli þjóðsögu og sagn-
fræðilegs vitnisburðar. Mörgum
verður gramt í geði ef trú þeirra á
hégilju er stefnt í hættu. Margskonar
hrapallegur misskilníngur, þó sjaldan
viljandi, og rángar skýríngar á fs-
lendíngasögum, orsakast af róman-
tískum formúlum um þjóðsagnafræði
hjá mönnum sem eru að reyna að
skýra þessar bækur undir áhrifum
frá Grimmsbræðrum, ef ekki enn
fornari bábiljum. Það er erfitt að
fylgja eftir hugsunargángi manna
sem telja Eglu eða Njálu einhvers-
konar uppskrifuð munnmæli, halda
síðan að munnmæli þessi séu fulltrúi
eða ígildi einhverrar sagnfræðilegrar
staðreyndar. Ég hef hér í huga upp-
haldsmenn fríprósakenníngarinnar,
sem stundum er kölluð sagnfestu-
kenníng, og siður var að kenna fólki
á mínu reki í skólum, bæði hér á
íslandi og á Norðurlöndum og enn
má heita almenn trú hjá blaðfrétta-
Hið gullna tóm og arfur þess
mönnum þar að því er Einar Ólafur
Sveinsson segir. Bæði Heusler og
Liestöl hafa haft meiri áhrif á ís-
lendínga í þessu efni en títt er um
útlenda menn, þó nú eimi varla eftir
af trú þessari á íslandi nema hjá
einstöku bændum. Þeir gáfaðir lær-
dómsmenn tveir sem ég nefndi, svo
og aðrir þeirra skoðanabræður eða
fylgifiskar, voru svo óhepnir að
koma fram með úreltar hugmyndir
sínar um sagngeymd í Íslendínga-
sögum rétt áðuren vísindaleg þjóð-
sagnafræði kom til skjalanna og skóli
Grimmsbræðra var að falla um sjálf-
an sig ásamt öðrum viðvaníngslegum
fólklórhugmyndum rómantíkurinnar.
Þó Ari hafi trúað á spásagnarnátt-
úru drauma og lagt eyra að smíðuð-
um ættartölum konúnga, þá hefur
hann mannahreinlegastantexta; hann
forðast ævintýri og trúarmærð eins-
og heitan eldinn svo einstakt má
heita í miðaldariti. Til að mynda er
víkíngarómantík fjarri honum. Hann
virðist ekki einusinni kannast við
orðið. Ef dæma skyldi eftir fróðleik
sem í Íslendíngabók er veittur virð-
ast ekki líkur á því að nokkru sinni
hafi verið víkíngar á íslandi. Vík-
íngar eru innanstokksmunir úrsagna-
skáldskap sem komst í tísku eftir
daga Ara.
Egill þjóðarstolt Skallagrímsson,
skáldhetjan til hans sem flestir ís-
lendíngar rekja ættir sínar, er af létt-
lyndum sagnfræðíngum talinn hafa
229