Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 114

Tímarit Máls og menningar
manna sem beðnir voru að taka þátt
í framleiðslustörfum og deila kjör-
um við alþýðu manna. Hvar sem ég
fór í Kína hitti ég forystumenn fylkja
eða héraða, og allir státuðu þeir af
vinnu sinni í kommúnunum eða iðn-
fyrirtækjum. Verksmiðjustjórar létu
aldrei hjá líða að sýna mér þær
deildir þar sem þeir unnu dag og
dag eða hálfar vikurnar sem óbreytt-
ir verkamenn. Og jafnvel mennta-
mennirnir voru hreyknir af löngum
dvölum sínum við störf í alþýðu-
kommúnunum.
Að sjálfsögðu fylgdi þessu öllu
síbyljandi áróður fyrir jafnræðis-
viðhorfum og fordæming á gömlum
siðvenjum, sem ættu rót sína í hinni
gömlu menningu. Það var hnykkt á
nauðsyn þess að menn væru í senn
„rauðir og fróðir“ — fyrst rauðir
síðan fróðir — og mér kom það svo
fyrir sjónir að í Kína gæti enginn
námsmaður í tæknifræðum gert sér
vonir um að hann að loknu námi
fengi að una við friðsamt ævistarf í
starfsgrein sinni.
Það verður að viðurkennast að í
þessu öllu mátti greina ögn af föður-
legri valdsmennsku, því að þegar
flokksforinginn eða forstj órinn höfðu
lokið vinnustundum sínum meðal
hinna óbreyttu verkamanna hurfu
þeir aftur til herbergja sinna og
héldu þar áfram að taka ákvarðanir
upp á eigin spýtur, aðeins ábyrgir
gagnvart yfirboðurum sínum, en
ekki gagnvart því fólki sem þeim
var undirgefið. Mér var það ljóst að
slíkir starfsmenn bjuggu við rýrari
kost en tíðkast meðal starfsbræðra
þeirra í öðrum kommúnistískum
löndum, en það var einnig augljóst
að verkamannaráðin í verksmiðjun-
um eða bændafundirnir í kommún-
unum höfðu aðeins ímynduðu hlut-
verki að gegna. Flokksfélagar höfðu,
í fullu samræmi við þann anda sem
ríkti í stofnunum þeirra, öll völdin í
Kína og þær jafnræðisaðferðir sem
„sósialistíska uppfræðsluhreyfingin“
krafðist af þeim að þeir beittu frið-
uðu aðeins samvizku þeirra þegar
þeir sneru aftur til sinna eiginlegu
skyldustarfa.
En hin mikla áróðursherferð fyrir
j afnræðisviðhorf um var vitaskuld
ekki án árangurs. Hún hafði áreið-
anlega áhrif á verkamenn, einkum
hina yngri; hún vakti þá til vit-
undar um þær kröfur sem þeir gætu
gert til flokksins og foringja hans.
Hún vakti einnig hjá þeim löngun til
raunverulegrar hlutdeildar í stjórn
landsins, því að ef þeim var ætlað
að vinna fyrir stjórnmálahugsjón,
þá urðu stjórnmálin að vera annað
og meira en innantómt orð. Hug-
myndir koma engu til leiðar nema
þær samræmist lifandi veruleika og
staðfestist í reynd.
Án „sósíalistísku uppfræðsluhreyf-
ingarinnar“ hefðu ekki komið til
skjalanna þær miljónir ungra eld-
320