Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 122

Tímarit Máls og menningar
Það er auðvitað ekki hægt að gera
flokksvél sem ræður yfir tuttugu
miljónum flokksmanna og öllum á-
byrgðarstöðum í geysivíðlendu ríki
óvirka í einni svipan. Miðstjórnin
getur ekki með einum saman fyrir-
mælum rofið þau nánu tengsl sem
binda flokksfélagana saman. Engir
þeirra höfðu heldur verið hvattir til
að taka sér frí frá störfum eða bíða
átekta; þeir áttu þvert á móti að
taka virkan þátt í því sem var að ger-
ast til þess að sýna að ekkert lát væri
á byltingarmóði þeirra. Mér virðist
því að það sem húið hafði undir
niðri í kínversku forystunni hafi hlot-
ið að koma greinilega í ljós meðan
á menningarbyltingunni stóð, þótt í
því felist engan veginn að ráðabrugg
hafi verið um að steypa Mao Tse-
tung.
Annars voru hinir einstöku hópar
rauðu varðliðanna æði sundurleitir
og það eitt hefur greitt fyrir að skipt-
ar skoðanir kæmu í Ijós í forystunni.
Engum einum hópi rauðra varðliða
hafði verið falið að túlka „hugsanir
Maos formanns“. Þeir gengu hver
öðrum lengra í boðun öfgakenndra
byltingartillagna, og voru sumar
svo algerlega óraunhæfar að engin
leið hefði verið að fara eftir þeim.
Það má nefna sem dæmi að í ágúst-
mánuði 1966 voru vegna þessa ákafa
öll torg í Peking endurskírð „Austrið
er rautt“ og allar helztu umferðar-
götur fengu nöfnin „Gegn-heims-
valdastefnu-stræti“ og „Gegn-endur-
skoðunarstefnu-gata“. Þegar þessar
endurskírnir höfðu staðið hálfan
mánuð vissi enginn Pekingbúi leng-
ur hvað heimilisfang hans var og
„miðnefnd menningarbyltingarinn-
ar“ neyddist til að mælast vinsam-
lega til þess við rauðu varðliðana að
þeir gæfu götum og torgum aftur sín
gömlu nöfn.
Veigameira atriði var það, að þótt
þeir ungu ákafamenn, sem komu í
verksmiðjurnar og lögðu þar til að
þegar í stað yrði öllum greitt sama
kaup og allar kaupuppbætur fyrir
mikil afköst afnumdar, gætu farið
með kafla úr ritum Maos formanns
um jafnræðið máli sínu til stuðnings,
gátu verkamennirnir svarað þeim
alveg á sama hátt með öðrum til-
vitnunum, þar sem viðurkennd var
gagnsemi kaupuppbóta og mælzt til
þess við verkamenn að þeir stjórnuðu
sínum eigin málum sjálfir. Báðir
gátu haslað sér völl innan vébanda
rétttrúnaðar Maosinna og flokks-
menn gátu stutt hvorn sem var en
haft samt sitt á þurru.
í stjórnsýslustofnunum voru ó-
breyttir starfsmenn hvattir til að
gagnrýna yfirboðara sína, en til þess
var einnig ætlazt að gerður væri
greinarmunur á því hvort þeir hefðu
verið „góðir, viðunandi, slæmir eða
afleitir“. Skiptar skoðanir voru leyfð-
ar og sama máli gegndi um myndun