Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Blaðsíða 58

Tímarit Máls og menningar
engan veginn fyrirfram ákveðið að félagsfræðin hlyti vegna uppruna síns
að verða „meginlandsfyrirbæri“. En það var ekki aðeins að Bretar sætu hjá
þegar þjóðir Evrópu uppgötvuðu hin nýju félagsvísindi á árunum fyrir
heimsstyrjöldina fyrri, heldur mistókst þeim einnig að tileinka sér svo nokkru
næmi ávinninga þeirrar engilsaxnesku þróunar sem átti sér stað á þessu sviði
í Bandarikj unum eftir 1930. Brezkir háskólar hafa að sjálfsögðu verið nær
lokaðir fyrir kenningum Parsons allt til þessa dags. Bretar fóru þannig á mis
við bæði megintímamótin í þróun hinna nýju vísinda. Á brezkri grund hefur
aldrei búið félagsfræðingur sem neitt verulega hefur kveðið að. Það segir
meir en litið að enginn mikill fræðimaður á borð við Weber, Durkheim og
Pareto skyldi rísa upp hér. En þetta var engin tilviljun. Það fær maður stað-
fest þegar litið er á minni spámennina sem áttu hlut að því sem grundvallar-
ritið um þetta efni kallar „Endurmat og nýsköpun evrópskra félagsvísinda
1890—1930“. Hin vinsæla yfirlitsskrá Stuarts Hughes, Consciousness and
Society, hefur að geyma nöfn 20 minna kunnra fræðimanna sem eru full-
trúar hliðstæðra menningarstrauma. Enginn þeirra er Englendingur. Þetta
hreiða bil hefur aldrei verið brúað. Félagsfræði hefur nú loksins náð nokkr-
um þroska sem viðurkennd vísindagrein í Englandi en til þessa dags hefur
auvirðileg meðalmennska og ófrjór útúrboruháttur ráðið ríkjum. Þessi fræði
eru ennþá olnbogabarn greina eins og „félagslegt starf“ og „stjómun félags-
legrar þjónustu“, sem eru máttvana afsprengi líknarstarfsemi Viktoríu-
tímabilsins.
Hvaða þýðingu hefur þetta hlálega tóm í andlegu lífi ensku þjóðarinnar?
Er hér um einangraðan þverbrest að ræða eða dregur þetta frekari dilk á
eftir sér? Klassísk evrópsk félagsfræði voru samtengjandi félagsvísindi.
Þetta var sú mikilvæga grundvallamýjung sem þau kenndu. Kenningar Web-
ers um trúarbrögð, lög og markað, rannsóknir Durkheims á sjálfsmorðum
og félagslegri samhygð og fræðisetningar Paretos um forystuhópa tóku fram
hinum einangruðu greinum „hagfræði“, „sálarfræði“ og „sagnfræði“ með
því að tvinna þær saman í kennisetningum um þjóðfélagið í heild. Fremsti
hugsuður þessarar kynslóðar á sviði félagsfræðinnar í Englandi var Alfred
Marshall, upphafsmaður hagfræðikenningarinnar um ráðstöfun umframfjár.
Parsons bendir á að erfiðleikar Marshalls stöfuðu í raun og veru einmitt af
vangetu hans til að skapa það hugtakakerfi sem var nauðsynlegt til að ná
út yfir hagfræði hinna einstöku þátta. (Vandamálið hjá Marshall var „virkni“
mnfram það sem var skynsamlegt út frá efnahagslegu sérhagsmunamati).
Það voru Pareto og Weber sem leystu þennan vanda með því að taka þetta
48