Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Blaðsíða 76

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Blaðsíða 76
Tímarit Máls og menningar annað hélzt óbreytt. Pólitísk hugmyndafræði varð að ótímatengdum hug- takaskýringum án nokkurra tengsla við hinn sögulega eða þjóðfélagslega veruleika. Sígilt verk þar sem þessi háttur er á hafður er rit Berlins Two Concepts of Liberty sem orðið hefur áhrifaríkast rita af sínu tagi. Þar stillir Berlin tveimur tilbúnum hugtökum upp hvoru á móti öðru: „neikvæðu" frelsi, þ. e. að maður ráði gerðum sínum án utanaðkomandi afskipta og „já- kvæðu“ frelsi, þ. e. að einstaklingurinn hafi sjálfsákvörðunarrétt. Röksemda- færslunni er síðan haldið áfram þannig að þróun hugmyndanna er rakin á tilgerðan, „rökrænan“ hátt og þeim síðan búinn staður einhvers staðar uppi í heiðloftum blá og jarðbundin fyrirbæri á borð við tilvitnanir fyrirfinnast ekki. Niðurstaðan er tvíþættur og mismunandi uppruni sem hefur að veru- legu leyti sama hlutverki að gegna og guðlegar upprunaskýringar í Biblíunni. Hugmyndin um neikvætt frelsi er eignuð þeim Bentham, Mill, Constant og Tocqueville, en formælendur jákvæðs frelsis eiga að hafa verið Stóumenn, Spinoza, Kant, Rousseau, Fichte, Hegel, Marx og Green. Berlin læzt í svip- inn gæta hlutleysis í meðferð hugmyndanna tveggja: „Það markmið sem þær báðar keppa að hefur grundvallargildi og það er bæði frá sögulegu og siðrænu sjónarmiði hægt með fullum rétti að skipa því sess meðal þeirra at- riða sem til mestra heilla hafa horft fyrir allt mannkyn“. En maður gengur þess ekki lengi dulinn hver hinn raunverulegi ásetningur höfimdarins er. Nokkrum blaðsíðum aftar skrifar Berlin: „Að minni hyggju er hið neikvæða frelsi sannari og mannúðlegri hugsjón en stefnumið þeirra sem leita hugsjón- arinnar um „jákvæðan“ sjálfsákvörðunarrétt til handa stéttum, þjóðum eða mannkyni öllu í hinum yfirgripsmiklu og ósveigj anlegu kenningakerfum“. Þessi augljósa innri mótsögn liggur í rannsóknaraðferðinni sjálfri. Því okk- ur er kennt að sama hugsjón og bjó að baki „hinni ströngu einstaklings- hyggju Kants“ sé í dag uppspretta alræðiskenninga. Hvaða nauðsyn ber til að setja dæmið upp á þennan hátt? Tilgangurinn með verki Berlins er í raun og veru að koma óorði á fyrirfram tilbúna túlkun á hugtakinu „jákvætt frelsi“ sem til megi rekja einræðisstj órnarfar nútímans og útrýmingu frels- isins vegna þess að það aðgreinir sjálfsákvörðunarhugtakið frá prófunaraf- stöðu einstaklingsins. En sjálft innihaldsleysi þessarar verundar gerir það einmitt að verkum að brýn þörf er á að vísa til hinna og þessara hugsuða sem upphafsmanna hennar til að villa fólki sýn. Það er nafnafjöldinn einn sem bendir til að hún hafi innihald. Sú pólitíska hugmyndafræði sem þannig er sköpuð tekur hugmyndir úr sögulegu samhengi og breytir þeim í þyngdarlausa spilateninga sem ráðskast 66
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.