Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Blaðsíða 85

Svo fer þelm er sópa gólf
lijá könum
(Þorst. Vald.: Fiðrildadans)
„Beygffu þig, maður, beygSu þig — eins og
þú sért aff svipast um eftir meira rusli til
að sópa.“ Þannig hefst ein snjallasta skáld-
saga, sem út hefur komið hér á landi um
margra ára skeið.1 íslenzkur sveitapiltur
fleygði frá sér orfi og reku og fór í breta-
vinnuna gegn vilja allra á bænum. Pening-
amir freistuðu og raunar leið ekki á löngu
áður en faðir hans brá á sama ráð. Árin
líða og ungi maðurinn breytist smám sam-
an í auðmjúkan þjón þeirra hemámsafla,
sem seilast eftir landi hans og nytja auð-
lindir þess, ráða lögum og lofum og hafa
auðsveipa ríkisstjðm í vasanum. fbúar
landsins eru ekki aðeins orðnir undirþjóð,
heldur hafa kanarnir flutt inn Þjóðverja
sem gegna einskonar millistigshlutverki, em
verkstjórar og umsjónarmenn yfir lands-
Iýðnum undir yfirstjóm drottnaranna „ ...
þessir útlendings-djöflar, sem eru sendir
hingað. Maður á náttúrlega ekki við kan-
ann, hann er í sínum fulla rétti og má senda
hingað svo marga sem honum sýnist ...“
Einstaka heimamanni tekst með smjaðri og
húsbóndahollustu að koma sér í mjúkinn
hjá yfirboðurunum og hafna á ögn hærra
þrepi í virðingarstiganum en óbreyttur
vinnulýðurinn.
Þeir ganga undir nöfnum eins og Snati
og Snuddi, en á lotningu blandinni öfund
í þeirra garð er samt harla grunnt. Eini
maðurinn sem þorir að beita sér fyrir mál-
stað verkamannanna og reynir að koma á
félagsskap meðal þeirra er Ófeigur, en róð-
ur hans er þungur og vonlaust um árangur,
því að Hringurinn hefur öll ráð í hendi
sér. „Vitanlega getur maður talað við hvem
1 Jakobína Sigurðardóttir, Snaran. —
Heimskringla 1968. 120 bls.
Umsagnir um bœkur
sem er, maður getur ekki látið sem maður
þekki ekki hann Ófeig hérna, ekki við, en
það er ástæðulaust að unglingar gefi sig
að honum. Og ég hefi sagt strákunum mín-
um það, að mér sé skítlega við að þeir séu
að flækjast í þessu íþróttafélagi hans.“
Enginn þorir að veita honum lið af ótta við
að missa atvinnuna og verkamennimir hafa
líka stolið óspart frá kananum og em ekki
látnir ganga að þvi gruflandi að þau mál
verði tekin á dagskrá, ef þeir sinni brölti
Ófeigs. Þannig er vefur spillingarinnar
sleginn úr mörgum þráðum, snaran herðist
sjálfkrafa að hálsi hvers þess sem víkur af
vegi undirgefninnar.
Um leið og sjálfsvirðingin hopar skref
fyrir skref glatar verkamaðurinn öllum
metnaði og menningarvon fyrir sig og sína:
„Nei, mínum krökkum hefir ekki verið
troðið í skóla, þeir fara beint inn í fram-
leiðsluna, beint í verksmiðjuna um leið og
þeir eru vinnufærir." Og sinnuleysið trónar
efst á lista allra dyggða: „Fólk á ekki að
reka trýnið í hluti, sem eru utan þess
verkahrings. Það borgar sig aldrei. Vinna
sitt verk, skila hæfilegum afköstum, halda
kjafti og hirða sitt kaup, það er lóðið.“
Nú mætti spyrja — eru þetta ekki fæddir
aumingjar sem láta fara svona með sig,
eru þessar mannlýsingar ekki fjarri allri
skynsemi? Svarið kemur beint af síðum
bókarinnar: „Allt sem maður ætlaði að
gera — sérstaklega fyrst ... Auðvitað fór
eitt og annað öðruvísi en maður bjóst við
— eiginlega allt — skrýtið hvemig allt
breytist — maður sjálfur líka.“
Eina ljósglætan í þessu svartnætti sið-
ferðilegrar uppgjafar er Inga systir, stúlkan
sem lengi vel þvertekur fyrir aUt samneyti
við herinn, heldur reisn sinni og stolti þótt
allir aðrir láti blekkjast og bugast. Aðeins
einu sinni dottar hún á verðinum, og það
er kannski veikasti hlekkur sögunnar. Þá
lendir hún í klónum á hermanni sem mis-
75