Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Blaðsíða 86

Tímarit Máls og menningar
þyrmir henni og þess bíður hún aldrei
bætur. Sögumanninn skortir hugrekki til
að koma systur sinni til hjálpar og þann
vesaldóm veitir honum örðugast að réttlæta
fyrir sjálfum sér eða stinga undir stól í
hugskoti sínu.
Þetta er saga um niðurlægingu, ekki
eins manns einvörðungu, heldur heillar
þjóðar, fátækra erfiðismanna sem selja
frelsi sitt og mannsbrag fyrir peninga;
skammsýnna stjórnmálamanna sem brestur
öll úrræði önnur en þau að leggja land
sitt og þjóð undir ok auðhringa og stór-
iðjufanta. Og ef betur er að gáð er hún
líka niðurlægingarsaga allra þeirra sem
ganga á mála hjá peningavaldinu, hvar sem
er og hvenær sem er, hvort sem þeir eru
búsettir á fslandi, eða t. d. í Bandaríkjum
Norður-Ameríku. Viðfangsefni bókarinnar,
þau vandamál sem liún varpar Ijósi á, eru
sammannleg, alþjóðleg. Og list hennar lyft-
ist í enn hærra veldi fyrir bragðið. Þessi
saga er rödd hrópandans, kynngimagnað-
asti reiðilestur íslenzkra bókmennta frá því
á dögum Atómstöðvarinnar, og það er
blindur maður sem ekki fær stautað sig
fram úr því mene tekel, sem hér er ritað
á vegginn.
Bygging sögunnar er næsta óvenjuleg.
Hún er eintal sögumanns frá upphafi til
enda, en þó beinir hann máli sínu til ann-
ars manns, vinnufélaga síns. Lesandinn
skynjar nærveru samverkamannsins og með
einstökum orðum eða stuttum setningum
af vörum hans sem bergmála í tali sögu-
mannsins eru einnig örlög hans dregin
fram í dagsljósið. Það eitt út af fyrir sig
að halda spennu frásagnarinnar í þessum
sítalanda eins manns er mikið tæknilegt
afrek. Skáldið hleður verk sitt líkt og vegg
úr mörgum smáum steinum, hægt og æðru-
laust, með jöfnum hraða, unz það blasir
við í sögulok sem ramger virkismúr. Innan
hans mættum við hvert og eitt leita skjóls
í sviptingum válegrar tíðar, bera okkur
saman við sögumanninn og spyrja: Hvað
hefði ég gert? Hvað geri ég? Sannleikur-
inn er sagna beztur, þótt bágur sé. En
ekki gefast allar persónur sögunnar upp.
Niðurstaðan er þrátt fyrir allt ekki nei-
kvæð. Sá sem ekki beygir sig sýknt og
heilagt til þess að svipast um eftir meira
rusli á þess ennþá kost að vera maður.
Mælt er að vegur skáldsögunnar fari
dvínandi á síðustu tímum, og oft er undan
því kvartað að hin mikla jólahátíð bókanna
hér hjá okkur sé meiri að vöxtum en gæð-
um. Það leikur þó varla á tveim tungum
að síðasta bókaflóð skolaði ýmsum álitleg-
um keflum á land. Skyldu ekki sum þeirra
reynast okatæk? Nú er um að gera fyrir
þessa afskiptu þjóð að reyna að krækja
í langþráð verðlaun Norðurlandaráðs.
Þórarinn Guðnason.
Danteþýðingar
Nútímamenn eiga greiðari aðgang að
Dante heldur en forfeður þeirra höfðu.
Það miðaldamyrkur, sem var steypt yfir
samnefnt tímabil af endurreisnarmönnum,
upplýsingarmönnum og rómantíkerum, er
nú borfið. Það er fyrst nú á dögum, að
verk Dantes eru metin og skilin með hlið-
sjón þeirra tíma, sem hann lifði, svo að
nú geta menn verið heilir í aðdáun sinni
á skáldskap og öðrum verkum Dantes.
Fyrrum vildu ýmsir fordómar og misskiln-
ingur um miðaldir hefta nokkuð aðdáun
nianna og á vissum tímum voru ýmsir, sem
töldu Dante ímynd miðaldamyrkurs, svo
sem Voltaire; Goethe fannst Dante skorta
hófsemi, og Sainte-Beuve tók í sama streng.
Stendhal segir að um 1800 hafi Dante verið
fyrirlitinn á Italíu. Með rómantíkinni hefst
endurmat miðalda, en þó reyndar á mjög
takmarkaðan hátt, það var ekki byggt á
76