Tímarit Máls og menningar - 01.10.1969, Blaðsíða 6

Tímarit Máls og menningar
Sú aöferð, sem höfundur beitir í þessum frásögnum, ætti að eiga miklu víðar
við, bæði í sama hluta verksins og eins þegar á það líður — þótt vera megi
að síðasti þriðjungur þess, Óreyndur ferðalangur og Hugleikur, sé að því
skapi trúrri ævisaga sem hann má virðast tæpari skáldlist en fyrri hlutar
verksins.
Hér verða sem sagt leiddar fram nokkrar sögulegar staðreyndir, sem
stangast við frásögn Fjallkirkjunnar; þær sýna, svo langt sem þær ná, að
þótt atburðir verksins beri sterkan ævisögukeim, geta þeir eigi að síður ver-
ið diktur, hugsmíð. En í raun og veru þarf ekki slíkra vitna við. Þeir, sem
dylst aðild hugsmíðarinnar að Fjallkirkjunni, hafa farið of fljótt yfir sög-
una. í henni er ærið efni, sem sýnir sjálft að það er hugarburður, en ekki
annáll viðburða sem gerzt hafa. Ég vík fyrst að þessu máli nokkrum orðum
og gerist af ásettu ráði smámunasamur — eins og ég sé að hefj a barnaskóla-
kennslu í lestri.
Uggi kveðst hafa flutt frá Ófeigsstað fyrra sinnið, þegar hann var fimm
ára gamall. Þau vistaskipti gerast eftir þrjá fyrstu kafla verksins; á 69. blað-
síðu vaknar hann skyndilega í baðstofunni á Hjalla. Næsta frásögn þar á
undan er frá jólunum, þegar hann er fjögra ára. í öðrum minningum þess-
ara kafla er löngum sól og birta. Við skulum hugsa okkur, að það sé sum-
arið þegar Uggi er nýlega orðinn fjögurra ára — hann er alténd ekki eldri.
Hvað gerist nú í heimi þessa unga sveins? Hvað tekur hann sér fyrir hend-
ur? Ég nefni tvö dæmi.
í fyrra dæminu heyrir Uggi móður sína eitt sinn lýsa því yfir við mad-
dömu Önnu, konu séra Sigbergs, að hún fái ekki ljósmynd af henni fyrr en
daginn eftir dómsdag. Þá kemur í ljós, að þessi litli patti veit upp á sína tíu
fingur hvað dómsdagur merkir, enda finnst honum svarið furðulegt. En það
skýrist: „Maður fer ekki til Ijósmyndara með mitt andlit,“ bætir móðir hans
við — vegna þess að ekki er til neitt hlægilegra en myndir af ljótu fólki.
Móðir hans segir þannig óbeint, að hún sé ófríð. En þessi fjögra ára drengur
skilur svarið út í æsar og fer í írafári til Beggu gömlu að leita álits hennar
um útlit móður sinnar. Þetta er vitaskuld ekki rétt staðreynd, sannur viðburð-
ur — ekki ævisaga. Svona ungt barn, þótt gáfað sé, skilur ekki nema alveg
unni. í fyrmefndu útgáfunni var heitið FjaUkirkjan tekiff upp, og viff samningu grein-
arinnar — enda raunar handhægra nafn. Hinsvegar þykir mér Fjallkirkjan ófríðara og
umfram allt ónákvæmara heiti en Kirkjan á fjallinu. Fjallkirkja þarf ekki endilega aff
vera kirkja uppi á fjalli, en þar átti hún þó aff standa eins og kunnugt er. Hvaff þýffir
„fjaUkirkja“ í raun og veru?
100