Tímarit Máls og menningar - 01.10.1969, Blaðsíða 8

Tímarit Máls og menningar
hugsmíðar. Ég hef greint þessi tvö dæmi fyrir alla hina, sem ráða það af
ýmsum ytri táknum verksins aS höfundurinn sé aS rekja sína eigin ævi á
hlutlægan hátt, og láta hugsun sína þar viS sitja. Mér liggur viS blygSun aS
fjalla um svona augljós efni meS þessum barnaskólalega hætti. Þó tel ég
þessa aSferS lærdómsríkari en almennar hugleiSingar — þeim sem þurfa á
lærdómi aS halda. Réttur skilningur á tveimur frásögnum verksins ætti aS
hjálpa þeim á sporiS aS átta sig á einhverjum fleiri í viSbót.
Nú er aS líta á þessar frásagnir í öSru ljósi: þeirra heimilda, sem til eru um
æviferil Gunnars Gunnarssonar í bernsku, og þess fólks sem kemur viS sögu
hans — og Fjallkirkjunnar. Kona séra SigurSar og móSir skáldsins —
maddama Anna og Selja — voru aS sönnu samtíSa á ValþjófsstaS um skeiS.
Samtal þeirra um ljósmyndina hefSi getaS átt sér staS, en raunar fyrir
minni skáldsins. En þótt hann hefSi skiliS þaS, og munaS þaS síSan, þá gat
hann ekki leitaS ásjár hjá fyrirmynd Beggu gömlu í raunum sínum: sú kona,
ef einhver er, átti aldrei heima á sama bæ og séra SigurSur og fjölskylda
hans. Þessvegna er þaS líka skáldskapur, þegar segir á fyrstu blaSsíSu Fjall-
kirkjunnar aS Begga gamla hafi veriS nærstödd á ÓfeigsstaS er Uggi fædd-
ist. Eina hugsanlega fyrirmynd Beggu, María Þorleifsdóttir, átti þá heima á
Brekku og sýnist ekki líkleg til aS hafa veriS kölluS til sængurkvenna. Sálna-
registur ValþjófsstaSarsóknar bendir einmitt til þess, aS Maríu þessari hafi
veriS mikilla efna vatn; aS minnsta kosti virSist hún ekki hafa hugmynd um
aldur sinn. ÁriS 1879 er hún skráS 35 ára. Næsta áratug eldist hún um 21
ár, en stendur síSan í staS um skeiS; hún er skráS 56 ára öll árin 1889—1891.
Af þessum sökum kemur mér í hug, aS hún hafi ekki heldur veriS jafnsterk
í Eglu og Vídalínspostillu og Begga gamla. En þaS er önnur saga, sem ekki
verSur ráSin til lykta.
Tvær frænkur Ugga Greipssonar koma mjög viS ferSalag hans á hesta-
steininum; þaS eru dætur séra Sigbergs. Þær koma út úr bænum, þar sem
Uggi er í langferS sinni á hlaSinu, rjúka aS honum „eins og þær hefSu séS
mig áSur, og eru nærri búnar aS stöSva ferSalagiS fyrir mér“. Eftir skamma
stund skilst þeim hvaS á seySi er og taka eftir þaS heilladrjúgan þátt í ferS-
inni: eru ábúendur á bæjunum sem hann heimsækir, veita honum góSgerSir,
taka seinast móti honum þegar hann kemur aftur heim á ÓfeigsstaS. FerSin
hefur tekizt meS afbrigSum vel, svo og frásögnin af henni.
Séra SigurSur Gunnarsson átti tvær dætur, sem voru samtíSa Gunnari
skáldi í frumbernsku hans á ValþjófsstaS. í leiknum er yngri frænkan,
102