Tímarit Máls og menningar - 01.10.1969, Blaðsíða 11

StaSreynd og hugsmíð
oröið honum samferða, var ég ekki lengur jafn hnugginn. Þau höfSu þá
orðið samferða og lágu nú samsíÖa, þar sem þau höfðu valið sér legstað, —
þar sem ég hafði oft áður séð þau standa höfuðlút“.
Látum svo vera, að Gunnar á Brekku sé að einhverju leyti fyrirmynd afa
á Fjalli. En amma á Fjalli styðst alla daga ekki við kynni skáldsins af Guð-
rúnu ömmu sinni. Höfundur Fjallkirkjunnar sá aldrei andlit ömmu sinnar —
hann veit ekki einusinni, hvort það var sigursælt eða ekki. Það er enginn
fótur fyrir samtalinu í kirkjugarðinum. Föðurforeldrar Gunnars skálds voru
ekki hafin út við sömu jaröarför, heldur með 11 ára millibili. Þegar hann
var lagður í vöggu, hafði amma hans á Brekku legiÖ um hríð í gröf. Gunnar
Gunnarsson fæddist í maí 1889, en Guðrún Hallgrímsdóttir andaðist í ágúst-
mánuði 1887.
Hver er sannleikur þessara frásagna í Fjallkirkjunni? Vel má vera, að
föðurforeldrar skáldsins hafi unnazt vel og lengi, gróið og vaxið saman í
blíðu og stríðu um mörg ár, hann hafi numið það síðar og viljað reisa þeim
kærleik minnisvarða. Það hefur honum þá tekizt. Þessar frásagnir eru dýr-
legar myndir af fegurð kærleikans, þess er skeikar ekki einusinni í dauðan-
um. En þær eru engar „sannar“ sögur; sannleikur þeirra er framar öllu
sannleikur listarinnar, skáldskaparins. Víst má sakna þess, að Elísabet á
Fjalli skuli ekki vera Guðrún á Brekku. En það er ekki ósigur skáldsins,
heldur hins hversdagslega lífs í mannheimi. Skáld skapar ekki staðreynd-
irnar, heldur hugsmíðarnar. Og hann verður ekki sakaður, þótt fegursti
skáldskapur hans grundvallist ekki á beinum sögulegum veruleika. Það er
„sök“ veruleikans.
Uggi Greipsson er sjö ára gamall, þegar hann missir móður sína.1 Það er
sorglegasti atburðurinn í allri sögu hans og markar dýpst spor í huga hans.
Hann hefur verið mjög nákominn móður sinni, eins og þau systkin öll; hún
er kærleikurinn holdi klæddur, umburðarlyndi og ástúð í mannlegu gervi.
Hörðum smekk nútíðarmanna þykir víst viðkvæmni hennar ganga úr hófi.
Hún er þó sannarlega ekki gripin úr lausu lofti: hún skýrist af söknuði
1 Þess má raunar geta, að Uggi ruglast í aldri sjálfs sín. Hann kveðst hafa verið fimm
ára, er hann fluttist aff Iljalla. Þar er hann eitt ár. Síffan flyzt hann aftur í Ofeigsstaff
og er þar tvö ár, samkvæmt árstíðatali Fjallkirkjunnar. Þaðan fer hann í Grímsstaði og
hefur verið þar eitt ár, þegar afmælisdagur hans gerist frásagnarverður í fyrsta sinn.
Allir sjá, að nú eru liðin fjögur ár, síðan hann fluttist fimm ára gamall í Hjalla. Hann
ætti að verða níu ára þennan dag, komast á tíunda áriff. En hann verður aðeins átta ára.
„Þú ert að komast á níunda áriff, sagffi Begga gamla“.
105