Tímarit Máls og menningar - 01.10.1969, Blaðsíða 47

Minn trúnaður er ykkar trúnaður
legs nútímamáls. Athyglivert er sérstaklega, hversu víða má finna í Ijóðum
hans andblæ heiðni og víkingskapar. Skulu hér örfá dæmi nefnd af handa-
hófi: „draga blóðrún í nóttina“, „dynskógar norna“ (/ svörtum kufli); „rísta
blóðörnu“, „fnykur drauga“, „goðin gröm“ (Tannfé handa nýjum heimi);
slík dæmi eru færri úr síðari bókunum, en nefna má: „hrímaður vargsfeld-
ur“. (Lifandi manna land), „brávöllur þrumir“ (Lángnætti á kaldadal);
„renna göndum“, „reisa streingleik“ eða „vættur kveður á skjá“ (Jórvík).
II
Eitt helsta ljóðskáld íslendinga núlifandi, Jóhannes úr Kötlum, komst þann-
ig að orði í grein er hann reit um íslenska nútímaljóðlist: „Enda þótt sam-
tímadómar — og raunar allir dómar — séu meira eða minna skeikulir, þá
finnst mér einhvernveginn að íslenzk ljóðlist standi nú í einkennilegum
blóma. En jafnframt er hún stödd í tvímælalausum vanda“. Þessi orð munu
sannmæli. Á undan förnum árum hefir komið fram hér á landi hópur ungra
skálda er fer eigin leiðir sínar við að takast á við vandamál sín og samtím-
ans af fullri einlægni. Á hinn bóginn hafa ljóð þeirra þótt alltorskilin og
„einkennileg“, enda hrjóta hin ungu skáld þær njörvuðu reglur er gilt hafa
um ljóðlist hérlendis um aldir.
Menn hafa ymprað á ýmsum skýringum þessara gjörtæku umskipta, og
mun sú almennust að hér sé apað eftir erlendri tísku er ekkert erindi eigi inn
fyrir íslenska landsteina; og sé hér um hið háskalegasta strandhögg að ræða.
í ritdómi um eina ljóðabóka Þorsteins frá Hamri segir þannig: „Hvað er
það svo, sem veldur því, að slíkur skeiðhestur víxlar? Það skyldi þó ekki
vera klaufaskapur vitlauss tíðaranda ...?“ Sé áróðrar- og andstöðuviðhorf-
ið sniðið af þessari skýringu má nefna hana bókmenntasögulega skýringu,
enda er gert ráð fyrir að um bókmenntaleg áhrif sé að ræða. Og vissulega
hittir slík skýring í mark. Allt frá síðara hluta 19. aldar hefir erlend ljóðlist
eigi síður staðið með „einkennilegum blóma“ en hin íslenska síðustu árin,
og um hana hefir ekki síður staðið styrr. Þau nýmæli sem íslensk nútíma-
ljóð bera á sér sýna einnig svo að ekki verður um villst áhrifin og tengslin,
enda hníga og að þessu eigin orð skáldanna.
Samt sem áður hrekkur þessi skýring ekki til ein saman að leysa úr vand-
anum. Ef svo væri, er nefnilega enn ósvarað þeirri spurningu, hví umbreyt-
ingarnar urðu ekki fyrr á íslenskri ljóðagerð. Erlendis hafa þær þegar hafist
fyrir síðustu aldamót og hafa gengið yfir um 1920. Þá eru og fyrir hendi
dæmi þeirra í íslenskri ljóðagerð áður en þeirra tekur að gæta svo að nokkru
141