Tímarit Máls og menningar - 01.10.1969, Blaðsíða 121

Umsagnir um bœkur
uppreisn manni eins og Thoroddsen, sem
hefur sett sér það fyrir mark og mið aS
vekja óánægju hjá þjóðinni með athafnir
stjómarinnar og beinlínis gert sér far um
að sýna yfirboðurum sínum lítilsvirðingu,
mundi það hrjóta niður alla hlýðni og
virðingu hjá undirgefnum embættismönn-
um gagnvart yfirboðurum sínum.“
Þess voru mörg manna dæmin á íslandi
á 19. öld, að hinir róttæku Hafnarstúdent-
ar urðu undirgefnir embættismenn gagnvart
yfirboðurum sínum þegar heim var komið.
Það er auðvelt að hneykslast á þessu. En
hins vegar má þó geta þess, að lengst af
áttu íslenzkir menntamenn ekki annars úr-
kosti en gerast konunglegir embættismenn.
Borgaralegt þjóðfélag á íslandi var svo
vanþroskað, að menntamenn vorir höfðu
ekki í annað hús að venda en embættið.
Danskir menntamenn voru að þessu leyti
miklu betur í sveit settir: þeim stóðu til
boða fjöldamargar h'fsstöður í borgaralegu
þjóðfélagi og þurftu ekki að lúta veitingar-
valdi ríkisins einvörðungu. Skúli Thorodd-
sen var einn af þeim fáu embættismönn-
um á seinasta fjórðungi 19. aldar, sem
reis öndverður gegn ríkjandi máttarvöld-
um og bar sigur af hólmi lagalega og sið-
ferðislega, þótt ekki fengi hann aftur hið
fyrra embætti sitt. Hann varð því mikið
fordæmi öðrum Islendingum, sem áttu allt
undir konunglegri náð og embættisbréfi.
Fyrir þá sök var Skúlamálið mikilvægur
þáttur í almennri lýðréttindabaráttu á ís-
landi. Hitt er svo önnur saga, að málaþras
þetta hefur án efa veitt honum áverka, sem
lítt vildu gróa. Hann varð ómannblendnari
og innhverfari eftir Skúlamálið og senni-
lega hefur þetta haft nokkur áhrif á stjóm-
málaferil hans síðar meir.
Jón Guðnason lýkur þessu bindi ævisög-
unnar þegar Skúlamálið er um garð gengið.
í næsta bindi mun hann rekja stjómmála-
feril Skúla, alþingissögu hans og afskipti
hans af félagsmálum og sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar. En með þessu fyrra bindi
hefur Jón Guðnason unnið mikið afrek og
gott í íslenzkri sagnfræði. Frásögn hans
öll er hlutlæg, án oflofs og níðs. Hann
skrifar óvenjulega tæra íslenzku, án allrar
tilgerðar, allur blær bókarinnar er á þá
lund, að hún vekur traust þess, sem les,
á því, sem frá er sagt. Og því bíður maður
framhaldsins með óþreyju.
Sverrír Kristjánsson.
Klettabelti fjallkoiiuunar
Klettabelti fjallkonunnar er heildarútgáfa
af Ijóðum Jónasar Svafárs.1 Bókin er í
þrem hlutum og bera tveir fyrstu hlutamir
sömu nöfn og áður útkomnar bækur liöf-
undarins: Það blæðir úr morgunsárinu
og Geislavirk tungl. Ekki er þó um beina
endurprentun að ræða, því bæði hefur
höfundur gert breytingar á sumum ljóð-
unum, og einnig er þeim skipt nokkuð á
annan veg milli bókarhluta, eða þannig að
hér er fremur um að ræða kaflaskiptingu
í heildarverki en sjálfstæðar bækur. Síðasti
hlutinn er samnefndur bókinni, og em þar
þrjú ljóð ort árið 1967 og hafa ekki birzt
áður í bók, og tvö ljóð eldri bæði ort 1952,
og vel þekkt áður.
Þessi kaflaskipting er ekki gerð útí blá-
inn, því líta má á hvem kafla sem sérstaka
heild. I fyrsta kaflanum eru eingaungu
rímuð Ijóð og á annan hátt hefðbundin.
(Þótt stuðlasetning sé ekki alltaf gerð fyrir
rétt brageyra.) Þessi Ijóð era flest dálítið
persónuleg að efni, þannig að mig gmnar
að þau eigi upphaf sitt í liðinni reynslu
1 Jónas E. Svafár, Klettabelti fjallkonunn-
ar. Teikningar kvæði og Ijóð. Helgafell
1968. 98 bls.
215