Tímarit Máls og menningar - 01.07.1971, Side 37

Parísarkommúnan
inu. Hver bankinn á fætur öðrum óx úr grasi og dældi fénu í iðnaðinn, og
kauphöllin í París var um stund hin fremsta í heimi. Að sjálfsögðu fjölgaði
verkamönnum í sama mund og vöxtur hljóp í iðju og viðskipti. Árið 1846
voru verkamenn Parísar um 342.000 að tölu, en 1872 töldust þeir 550.000.
En þó vekur það athygli manna, að þrátt fyrir þennan óðavöxt er Frakkland
enn sem fyrr hið klassíska land smáborgarans, bóndans, smákaupmannsins
og handverksmannsins. Á tuttugu árum fækkar sveitafólki úr 74 í 69% af
allri þjóðinni og má það teljast furðulega hæggeng þróun í landi, sem lifði
iðnbyltingu sína á þessu árabili.
Maður sem bar nafn Napóleons mikla gat að sjálfsögðu ekki setið á frið-
stóli. En hann var maður hins ódýra sigurs, hikandi, lagði að jafnaði ekki
mikið undir. Krímstríðið og Ítalíuherförin eru dæmi um stríð hans, úrslitin
nánast gefin fyrirfram, sama máli gegnir um nýlendustríð hans í Asíu og
Afríku. Það er ekki fyrr en undir lokin, að honum fer að förlast sýn og fatast
í leikhlutverki sínu. Á seinni áratug keisaraveldisins fóru franskir verkamenn
að bæra á sér og fyrir þeirra atbeina tóku stoðir einræðisins að gliðna, hin
borgaralega stjórnarandstaða lýðveldisins varð háværari og hugrakkari.
Á sínum pólitísku sokkabandsárum hafði Napóleon skrifað bækling um
afnám fátæktarinnar. Þegar hann var orðinn þjóðhöfðingi lét hann ráðast í
miklar opinberar framkvæmdir til að vinna hylli verkamanna og draga úr
atvinnuleysinu. Hann bannaði verkföll og verkalýðsfélög, en leyfði samtök til
gagnkvæmrar hjálpar, sem störfuðu undir eftirliti ríkisins og erindreka þess.
Það lítur raunar út fyrir, að keisarinn hafi ekki borið líkan ótta fyrir verka-
mönnum og hin borgaralega stjórnarandstaða frjálslyndu flokkanna. Árið
1862 gerðu prentarar verkfall og margir þeirra voru handteknir og dæmdir
til fangelsisvistar vegna ólöglegra samtaka, en keisarinn náðaði þá. Sama ár
var verkamannanefnd send á heimssýninguna í Lundúnum á ríkisins kostnað.
Tveimur árum síðar eru lögin, sem bönnuðu verkalýðssamtök, afnumin.
Um þetta leyti sáust þess mörg merki, að verkalýður Evrópu var að rétta
sig úr þeirri beyglu, sem hann hafði verið í síðan byltingin 1848 fjaraði út.
Merkasti viðburðurinn var stofnun Alþjóðlega verkamannasambandsins, eða
I. Internationale, svo sem það nú kallast jafnaðarlega. Það var 28. sept. 1864
að þessi sögufrægi fundur var háður í Lundúnum. Karli Marx var falið að
semja ávarp sambandsins og hann leysti verkefni sitt af mikilli diplómatískri
snilli. Verkalýður Evrópu var á þessum árum sannarlega ekki einlit hjörð,
meðal hans ríktu hinar fjölskrúðugustu skoðanir. Það var næsta erfitt að
sameina í alþjóðlegt félag brezka verkalýðsleiðtoga, franska byltingarsinna,
27