Tímarit Máls og menningar - 01.07.1971, Page 78

Tímaril Máls og menningar
væri aö grípa til kvikmyndavéla til að sýna látbragð —, oröavali og oröa-
forða og notkun fastra talshátta og orðskviða. Fróðlegt væri einnig að
grennslast fyrir um afstöðu sagnamannanna til sagnanna og hlutverks þeirra.
Eins og sjá má eru þarna ærin verkefni fyrir íslenzka þjóðfræðinga í ná-
inni framtíö, og ekki þyrfti síður að taka til hendinni í íslenzkum þjóðlaga-
fræðum.
Helztu flokkar íslenzkra þjóðlaga, sem enn eru á vörum fólks, eru rímnalög
og gömul sálmalög. Þar að auki hefur verið safnað ýmsum öðrum þjóðlögum
á síðustu árum einkum þulurauli, lögum við gömul danskvæði frá fyrri öldum
og lögum við gamankvæði. Uppruni þjóðlaganna er misjafn, og hafa sumir
viljað bera á móti því, að gömlu, íslenzku sáhnalögin séu þjóðleg vegna
útlends uppruna þeirra. í þessu sambandi skaðar ekki að benda á að þessi
lög eru orðin mjög frábrugðin þeim, sem voru í messusöngsbókunum. Alda-
gömul munnleg geymd hefur mótað þau, og svo viröist sem engir tveir menn
hafi sungið sama lagiö eins, og þar að auki var það víst heldur sjaldgæft,
að sami maðurinn syngi sama lagiö eins tvisvar, heldur mun túlkun þeirra
hafa farið eftir skapi manna og aðstæðum hverju sinni.
Af helztu þjóðlagasöfnum skal fyrst nefnt hið ómetanlega safn séra Bjama
Þorsteinssonar, íslenzk þjóðlög, sem gefiÖ var út á árunum 1906—1909.
Jón Leifs tónskáld safnaði allmörgum rímnalögum fyrir vestan og norðan
á árunum 1924 og 1925. Kvæöamannafélagiö Iðunn og Ríkisútvarpið hafa
látið hljóðrita mikið af íslenzkum þjóðlögum. Á vegum Handritastofnunar
íslands hefur miklu verið safnað, einkum í samvinnu við dönsku þjóðlaga-
fræðingana Svend Nielsen og Thorkild Knudsen. í vörzlu Handritastofnunar-
innar er nú safn af Passíusálmum eins og þeir voru sungnir undir gömlu
lögunum, og þar eru allmargir rímnaflokkar, sem kveðnir voru að viðstöddu
fólki vönu við að hlýða á rímnakveöskap frá því í barnæsku. Við betri að-
stæður og eðlilegri hafa engin íslenzk þjóðlög verið hljóðrituð á seinustu
árum.
Enda þótt miklu og furðu fjölbreyttu efni hafi veriÖ safnað og nokkrar
undirbúningsrannsóknir á rímnakveðskap hafi veriÖ gerðar, einkum á kveð-
skapartækninni, breytingum á rímnalögum eftir háttum, áhrifum efnisins á
flutninginn, mismun á lausavísnakveðskap og rímnakveðskap, sambandi
kvæðamanna og áheyrenda og muninum á því að syngja og kveða auk ýmis-
legs varðandi muninn á að syngja og kveöa, er enn geysilegt verk óunniö.
Nú er Hreinn Steingrímsson að vinna að skrá um öll rímnalögin í vörzlu
Handritastofnunar íslands, og er það verk grundvöllurinn undir frekari rann-
68