Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Blaðsíða 90

Tímarit Máls og menningar
Að sjálfsögðu er þörf samræmingar, í því foraðsfeni sem íslenzk skóla-
mál hafa lent í fyrir sakir sinnuleysis stjórnvalda, er samræming meira
að segja nauðsyn. En samræmingin þarf ekki að vera og getur aldrei orðið
í hólf og gólf og hún fæst aldrei með þeim hætti sem hér er stungið upp á.
Eina leiðin til hæfilegrar samræmingar er að finna aðferðir eða leiðir til
samræmingar eða jöfnunar í stað þess að áætla niðurstöður fyrirfram eins
og reglugerðir og námsskrár hljóta að gera. Þannig má, að svo miklu leyti
sem þörf krefur, finna jafnvægi milli mismunandi námsþátta, t. d. með
aðferðum eða skipulagi sem líkir eftir frjálsum markaði. Reyndar má gera
ýmsum hliðum menntakerfisins sæmileg skil með því að höfða til sam-
líkingar við hið fræðilega líkan frjáls markaðar, enda er það nánast eina
leiðin sem menn þekkja til að jafna ágreining sem ekki má eyða með
tæmandi rökum.
Það er ef til vill enn sjálfsagðara en þörfin á samræmingu eða öliu
heldur jöfnuði að setja verður lágmarkskröfur um gæði. Þessu ætti nú
reyndar líka að fylgja sérstök ívilnun vegna yfirburða en það er önnur og
mun lengri saga. Trúlegt er að þessi þörf sé nefndarmönnum fullljós, og
ef til vill er hún meginhvati málatilbúnings þeirra. En gæðum verður ekki
haldið uppi hvað þá að þau verði aukin, með reglugerðum sem aðeins
geta verið tæki til eftirlits. Eftirlitsvald getur aðeins dæmt vöru, þjónustu
eða athæfi, það getur ekki stuðlað beint að gæðabreytingu. Að sjálfsögðu
gemr neikvæður dómur hvatt eða öllu heldur rekið menn eða stofnanir til
betri breytni, en þá er hin mikilvægasta framkvæmd seld öðrum á vald.
En lágmarkseftirlitskröfur geta líka leitt til þeirrar samræmingar að allir
sem undir eftirlitið falla, haldi sig við lágmarkið. Þetta er þeim mun lík-
legra sem eftirlitskröfurnar eru ítarlegri og vélrænni.
Allt þetta miðstýringar, reglugerða og eftirlits viðhorf dregur dám af
uppruna sínum í herstjórn Prússlands á 18. öld.
Gallar þeirrar ráðagerðar að framhaldsskólanámi ljúki með starfsrétt-
indum eru fleiri og sumir djúpstæðari en svo að þeir verði raktir hér til
hlítar. Þó er rétt að nefna eitt eða tvö atriði. Ef endanleg starfsmennmn
á að verulegu leyti að færast inn í hið almenna skólakerfi verður viðbragðs-
tími skólanna, sá tími sem skólarnir þurfa til að bregðast við nýjungum,
að lækka verulega frá því sem nú er. Slík minnkun á viðbragðstíma er
ekki líkleg við það skrifstofuvald sem nefndin leggur til. Til þess að skól-
arnir gæm tekið upp kennslu í nýrri eða breyttri tækni þurfa þeir að geta
gert hvorttveggja í senn að skipta um tækjabúnað og endurmennta kennslu-
392