Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Blaðsíða 112

Tímarit Máls og menningar
í lagi um íslenzka höfunda og frum-
samin verk þeirra og í öðru lagi þýð-
ingar úr erlendum málum. Vísa eg um
það efni til rits hans (sbr. bls. 123—
148).
Orfá orð um afstöðu milli námsein-
kunna og bókavals. Þegar aldursflokk-
um er skipt út frá miðtölu á einkunna-
stiganum kemur í ljós, að börn há-
einkunnahópanna velja aðrar bækur til
tómstundalesturs en börn úr hópum,
sem fylla lægri hluta einkunnastigans.
„Smekk barna á lægra einkunnabilinu
svipar til yngri barna á hærra einkunna-
bilinu; og smekk yngri barna á hærra
einkunnabilinu svipar til eldri barna á
lægra einkunnabilinu. Gróft metið svar-
ar munur á smekk, þegar skipt er eftir
miðjum einkunnastiganum, til eins árs
aldursmunar. Munur einkunnahópanna
borinn saman við aldur, er svipaður í
bókavali og vali útvarps- og dagblaða-
efnis" (bls. 148. Sbr. einnig töflur XI,
4, 5, 6, 10, 11 og 13, bls. 353—67).
Til samræmis við þessar niðurstöður má
nefna, að börn lesa yfirleitt því fleiri
kvæði og kröfuharðari skáldsögur að
eigin frumkvæði því hærri námseinkunn
sem þau hljóta.
Um frjálsan ljóðalestur var spurt, hve
mörg kvæði nemandinn hafi lesið að
eigin frumkvæði síðastliðinn hálfan
mánuð, og í öðru lagi hvaða kvæði
honum þætti allra bezt. En hér trufla
hann ýmis atriði. Hann á örðugt með
að muna, hvort hann las tiltekið kvæði
einmitt þessar síðustu tvær vikur; inn
í kvæðaminningar hans blandast skóla-
ljóðin og sálmar, sem hann lærir undir
ferming eða af trúræknum foreldrum.
Val bezta kvæðis verður honum líka
erfitt. Höfundur telur, að yfirleitt iðki
10—14 ára börn frjálsan ljóðalestur lít-
ið, enda skorti þau þroska til þess. Hjá
15 ára börnum sjáist nokkur breyting í
jákvæða átt, en við þetta aldursmark
lýkur rannsókninni, svo að ekki verður
fyllilega úr þessu skorið.
Könnunin nær einnig til blaðalesturs,
kvikmynda, leikrita, hljóðvarps og sjón-
varps og nokkurra fleiri þátta í við-
leitni barna og unglinga til að njóta
skemmtiefnis og auka þekking sína.
Fyllir sú könnun síðari helming bind-
isins. Dr. Símon gerir sér ljóst, að
óvissuatriðin í þessum þáttum eru mörg,
en hann vinnur úr niðurstöðum sínum
af sinni alkunnu hlutlægni og dregur
ályktanir sínar með viðeigandi gát.
Þannig veita einnig þessir þættir könn-
unarinnar veigamiklar upplýsingar um
áður ókunn atriði.
Rétt er að vekja athygli á XI. kafla:
Tölfrieðileg könnun, eftir dr. Guðmund
Guðmundsson dósent. Þar eru umreikn-
aðar í heildstæðar yfirlitstöflur dreifðar
niðurstöður um einstaka aldursflokka,
kyn og rannsóknarþætti. I Ijósum inn-
gangi að kafla sínum skýrir dr. Guð-
mundur aðferð sína, svo að töflur hans
ættu að vera auðskildar, einnig þeim,
sem eru lítt vanir tölfræðilegri fram-
setningu. Minni flestra manna á tölur
er fremur takmarkað og því auðvelda
yfirlitstöflur dr. Guðmundar margvís-
legan samanburð innan rannsóknarhóps-
ins alls í hverjum þætti könnunarinnar.
Lokaspjall ritsins er að hluta heildar-
ályktun, sem höfundur dregur af fram-
angreindri rannsókn sinni. Hún vex þó
smám saman upp í almenna hugleiðing
um þroskavænlegt lestrarefni fyrir börn
og unglinga. Hann varar við þröngsýni,
hún geri barnabækur einhæfar og leið-
inlegar, eins og innantóm grunnfærni
stuðli fremur að andlegri stöðnun en
þróun. Barn þurfi að eiga kost góðra
bóka, sem hrífi það, veiti því ánægju
414