Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Síða 58

Tímarit Aláls og menningar
fyrir lögmálum kerfisins. Þess vegna svarar hún ekki spurningu Kiddu
með þeim orðum að í samkeppnisþjóðfélagi eins og þeirra verði maður
að hafa allar klær úti, það sé barist um bitana og fólk með prófskírteini
sé betur sett en próflaust fólk, menntun sé fyrst og fremst tæki til þess
að pota sér áfram en ekki til þess að breyta samfélaginu eða bæta það.
Að lokum er þetta eina svar hennar við áleitinni spurningu Kiddu:
— Það er bara svona, Kidda mín. ÞaS þýðir ekkert að vera að hugsa og
þvæla um hlutina, þetta er bara svona og þá verður maður að haga sér
eftir því.
(21)
Orð Lilju spegla þá trú að ríkjandi ástand sé hið eina hugsanlega. Sem
uppalandi verður Lilja þannig ómeðvitaður þjónn ríkjandi þjóðskipulags,
hugmyndirnar, sem hún flytur börnum sínum, stuðla að viðhaldi þess.
Af víðtækri verkaskiptingu nútímaþjóðfélagsins leiðir m. a. að þar
ákvarðar lítill, tiltekinn hópur manna hvað sé „eðlilegt“ og hvað „óeðli-
legt“. I þeim hópi eru m. a. sálfræðingarnir. Þetta kemur átakanlega fram
í dæmi Bróa sem er tíu ára gamall sonur hjónanna. Hann er svo óviðráðan-
legur að til vandræða horfir. Þá er leitað til sálfræðings sem fullyrðir að
drengurinn sé „eðlilegur“. Við þetta léttir Lilju mikið.
... mér fannst hann stundum svo erfiður. Og ég var svo fegin, þegar sál-
fræðingurinn sagði að hann væri alveg eðlilegur.
(23)
Hér er ábyrgðinni á geðheilsu sonarins lyft af herðum Lilju. Brói heldur
áfram að vera erfiður en Lilja hefur ekki lengur áhyggjur af honum.
Hún fellst á úrskurð sérfræðingsins jafnvel þótt hann sé í beinni andstöðu
við hennar eigin skynsemi og tilfinningar. Þar með lýsir hún sjálfa sig
ómerking og óhæfa til þess að vega og meta hlutina. En við hvað miða
þá sálfræðingar þegar þeir meta hvað sé „eðlilegt“? Allt bendir til
þess að þeir hafi ríkjandi ástand að viðmiðun. Þeir sem eru sáttir við
samfélagið eru þá „eðlilegir“, hinir sem eru ósáttir við ástandið og gera
á einhvern hátt uppreisn gegn kerfinu eru „óeðlilegir". Kidda er mjög
gagnrýnin á umhverfi sitt. Hún er talin „óeðlilega“ æst og henni eru
gefin róandi lyf. Óþekktin í Bróa er hins vegar látin afskiptalaus enda
168