Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Side 111

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Side 111
auðmagnsins, þeirri innri aflfræði sem knýr það til útþenslu. Auðmagnið undir- okar æ fleiri svið þjóðfélagsins í æ rík- ari mæli, en um leið rekst það á fjöl- marga aðra þætti veruleikans sem ekki falla undir auðmagnshugtakið. í þessu ferli auðmagnsundirokunar mótast sögu- leg þróun auðvaldsþjóðtélagsins, en hún er mismunandi eftir því hvaða aðstæð- um hún mætir, t. d. í náttúrunni og menningararfi fólksins. Jafnframt felst það í kenningunni að auðmagnið verð- ur æ altækara (svo að hún er fremur kenning um háþróuð auðvaldsríki en kapítalisma 19. aldar, andstætt algengri trú). Marx sjálfum entist ekki aidur til annars en að greina hin innri eðlislög- mál auðmagnsins og hin almennu lög- mál um þróun þess x raunveruleikanum (einkum lögmálið um tilhneigingu gróðahlutfallsins til að falla, sem er und- irstaða að greiningu á auðmagnskrepp- unum). Þess utan skrifaði hann um þjóð- félagsþróun samtímans, en einkum áður en hann hafði kannað eðlislögmál auð- magnsins til fuils, og er fáránlegt að vitna til rita á borð við Kommúnista- ávarpið eins og væru þau strangfræði- leg. Meðal þeirra atriða, sem nauðsynlegt er að hafa í huga við beitingu á fræði- kenningu Marx, eru þessi: Aðferð hans er allt önnur en borgaralegra vísinda. Verk hans hafa mjög misjafna stöðu inn- an fræða hans. Þannig þróast kenn- ingar hans og taka breytingum og verk hans eru staðsett á ólíkum þrepum inn- an einnar aðferðafræðilegrar heildar. Sú heild spannar allt frá almennum auðmagnslögmálum til hlutbundins veruleika á ákveðnum stað og tíma. Þessar athugasemdir kynnu að virð- ast smásmygli, en þá ber að hafa í huga að hér er um að ræða einhverja Umsagnir um bœkur fyrstu tilraun íslensks þjóðfélagsfræð- ings til að beita marxisma við rann- sókn íslensks veruleika. Þess vegna er mikilvægt að benda strax á mistök hans svo að aðrir leiki þau síður eftir. Svanur hefur mun betri tök á efninu þegar hann rekur áhrif efnahagsástands- ins á hverjum tíma á verkalýðsbaráttuna. Þar eru niðurstöður hans þær „að á bernskudögum verkalýðshreyfingarinnar styrkist hreyfingin í góðærum, (...) en átti í vök að verjast er samdráttur varð í atvinnulífinu,“ (bls. 19) og „að krepp- ur geti orðið til að stj'rkja verkalýðs- hreyfinguna eingöngu eftir að hreyfing- in hefur fest sig í sessi..(bls. 20). Þar sem í fyrri hluta ritgerðarinnar eru aðferðafræðilegir gallar og fáar af- gerandi niðurstöður, er síðari hlutinn mjög yfirlitsgóð samantekt um þá bar- áttu sem íslensk verkalýðsfélög háðu á 3. áratugnum. Niðurstöðurnar má með nokkurri einföldun draga saman á eftir- farandi hátt: Kjarabaráttan hafi miðast við að laun- in samsvöruðu framfærslukostnaði, og jafnframt hafi þess verið gætt að of- bjóða ekki rekstrarafkomu atvinnuveg- anna. Baráttan hafi ekki beinst gegn sjálfu þjóðskipulaginu, hvorki í orði né verki. Starfsemi verkalýðsfélaganna hafi að verulegu leyti miðast við að festa þau sjálf í sessi, þ. e. að verkalýðssamtökin séu viðurkennd sem samningsaðili, að launataxtar þeirra gildi að fullu, að fé- lagar þeirra gangi fyrir um vinnu og allir verkamenn séu í félögunum. Þá kemur fram að kjarabaráttan hafi í stórum dráttum náð tilgangi sínum — að tryggja samsvörun launa og fram- færslukostnaðar — án verulegra átaka. Töluvert hafi miðað fram á við í að treysta verkalýðssamtökin í sessi, en þau 221
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.