Tímarit Máls og menningar - 01.03.1979, Page 118

Tímarit Máls og menningar
ekki þekkjast af öðrum fornritum en þessum tveim. í nítjánda kafla sög-
unnar skopast Þórður Kolbeinsson að Þorsteini Kálfssyni og ginnir hann
til að gera aðför að Birni: „Það er nú .... að þið eruð menn grunnsæir og
me'tr gefið málróf en vitsmunir, og munuð þið eigi finna fyrr en hann
hefir ykkur upp teflt um fjárreiður.“ Er það tilviljunin einber, að Húnvetn-
ingurinn(P) sem skrifar Grettlu hlítir orðalagi Hugsvinnsmála, þar sem
Mýramaðurinn(P), höfundur Bjarnar sögu, sýnir áhrif frá hinum forna
staffræðingi? Lærdómsritin t\'ö munu vera skrifuð og nomð af skóla-
mönnum, en Staffræðin hefur ef til vill verið samin í einhverjum skóla á
Suður- eða Vesturlandi.
Eitt af heilræðum Catós brýnir fyrir mönnum að hæða engan (Neminem
irriseris), en í Hugsvinnsmálum hljóðar ráðspekin á þessa lund:
Ókunna menn
né ölmusur
skalt að hlátri hafa.
I sumum handrimm er þó notað orðið „ógöfga“ í stað ókunna, og er
þar um að ræða skemmtilegt frávik, enda er ekkert sem samsvarar lýsingar-
orðinu í Disticha Catonis. Ráðið að hæðast ekki að ókunnum mönnum
kemur fyrir á nokkrum stöðum í sögunum, og eru líkindin með Hugsvinns-
málum næsta glögg. I þremur sögum hagar svo til, að Islendingur er stadd-
ur í Noregi og verður mönnum að athlægi, en þá tekur bjargvætmr mál-
stað hans, ávítar aðhlæjendur og bendir á, að Islendingurinn sé þeim
fremri. Þriðji kafli Víga-Glúms sögu lýsir dvöl Eyjólfs frá Þverá á Vörs,
en hann sætir aðkasti af félögum Ivars og vinnur þó það afrek að sigra
viðbjörn. Þá mælti Ivar: „Óviturlegt bragð að spotta ókunna menn. Hann
hefir sýnt vaskleik í þessum hlut, þar er ég veit ekki, hvort nokkur vor
myndi til verða.“ I Þorsteins þætti Austfirðings segir frá því er Þorsteinn
bergur lífi Magnúsar góða í Danmörku, er konungur átti við ofurefli að
etja. Efdr suðurgöngu kemur Þorsteinn til Noregs, og þar hlæja hirðmenn
að honum, en þá verður konungi að orði: „Sá hinn sami maður veitti mér
mikið lið, þá er þér vomð hvergi í nánd, og gerði það við þann, er hann
vissi eigi hver var, og mun hann vera góður drengur. Og er það viturlegra
að gera eigi mikið spott að ókunnum manni, því að leitun mun í vera, að
röskvari maður fáist og bemr hugaður.“ I Flateyjarbók er einkar skemmti-
legur þátmr af Halldóri Snorrasyni, sem dvelst um hríð með þeim Einari
þambarskelfi og Bergljóm. Skósveinn Einars var illgjarn, öfundsjúkur, háð-
108