Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Síða 33

Stóra stökkið afturábak
Þegar við notum hugtakið „Stefna Maos formanns" hér á eftir þá er það vegna
þess að við þær aðstæður, sem ríktu á árunum frá 1966—76, var ríkjandi
byltingarstefna næst því að samrýmast grundvallarhugmyndum Maos, jafnvel
þótt hann hafi borið fram gagnrýni á einstaka þætti hennar.
Að þessum fyrirvara gefnum getum við leyft okkur að segja að með valda-
töku Hua Kuo-feng hafi orðið þáttaskil, þar sem stefna Maos var látin fyrir róða.
Þetta valdarán — coup d’état — táknar að borgaraleg og endurskoðunarsinnuð
stefna er tekin upp í stað fyrri byltingarstefnu öreiganna.
Allir leiðtogar flokksins tóku þátt í þeim minningarathöfnum sem haldnar
voru eftir lát Maos á milli 11. og 18. sept., og Wang Hung-wen átti sæti í
jarðarfararnefndinni. (Peking Review, 38, 1976). Það var fyrst hinn 6. október
sem sjálft valdaránið fór fram, þegar Hua Kuo-feng tókst með stuðningi
öryggissveita og yfirmanna hersins í Norður-Kína að handtaka fjórmenningana.
I þeim átökum sem þessu fylgdu voru tveir drepnir, þeir Mao Yuan-hsin,
bróðursonur Mao Tse-tung og Ma Hsiao-liu, forystumaður varðsveita verka-
manna í Peking (Peking Review nr. 41,1976). Síðan gerðist það hinn 8. október
við mjög dularfullar aðstæður, eftir að ýmsir af meðlirrrhm valdastofnana
ríkisins höfðu mátt sæta frelsissviptingu og öðrum hafði verið hótað með
handtöku, að Hua Kuo-feng lét „útnefna" sig sem formann miðstjórnar
flokksins og formann í hernaðarmálanefnd miðstjórnarinnar um leið og hann
hélt áfram stöðu sinni sem forsætisráðherra. Um leið tók hann sér einokunarrétt
á útgáfu og túlkun á verkum Maos. Allar þessar ákvarðanir voru auglýstar í
nafni miðstjórnarinnar, sem hafði þó ekki haldið neinn fund (en hugsanlega
hluti pólitísku nefndarinnar). Síðan var áróðursherferðin gegn fjór-
menningunum hafin, og hinn 21. okt. voru fjöldaaðgerðirnar til þess að fagna
útnefningu Hua og fordæma fjórmenningana auglýstar. Uppfrá því var það
fullyrt að Mao hefði verið andsnúinn fjórmenningunum, þótt allir mættu sjá að
það stangaðist gjörsamlega á við hinn sögulega sannleika. Þar sem valdataka
Hua fór alls ekki fram með eðlilegum hætti, skýrðu fjölmiðlar frá því að það
hefði gerst samkvæmt sérstakri útnefningu Maos formanns („Með þig í for-
ystusætinu get ég andað léttar“) (Jen-min Jih-pao og Chiehfangchun Pao, 25. okt.
1976). Slík persónuleg útnefning á hins vegar alls ekki að geta átt sér stað i
kommúnistaflokki ef starfsreglum flokksins er hlýtt. Eftir þetta voru settar upp
jafnstórar myndir af Hua við hlið Maos út um allt Kína. Um leið og rógs- og
hatursherferðin gegn fjórmenningunum gekk svo langt að hún gat einungis
snúist gegn þeim, sem að henni stóðu, þá var gagnrýni á Teng Hsiao-ping hætt
í nóvember. Á fundi miðstjórnar flokksins 16.—21. júli 1977 var Hua síðan
407