Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Síða 68

Guðbergur Bergsson
Jólasaga um íslendinga,
eskimóa og dani
Næturflugið bar öll einkenni slíks flugs. Vélin hófst á loft og hugur minn
um leið, og ég fann sama létti og ævinlega í flugvél, léttinn yfir að vera
laus um stund við eyjuna sem úthafið fjötrar og innilokunarkennd. Nú gat
ég svifið raunverulega í lausu lofti, „því land er aðeins næturstaður
mannsins líkt og risastórt hótelherbergi.“
Þannig hugsaði ég og um kynleg bönd sem binda manninn við
vandamál uppruna hans, bernsku og andrúmsloft. Slikar taugar eru
hertari um hugann en vitsmunaleg hugsun eða ást kennd við ættjörð.
Vélin kom frá Grænlandi á leið til Kaupmannahafnar, með viðdvöl í
Keflavík. Brátt flaug hún út úr náttleysi og tvístíganda sumarsins í norðri
og stefndi inn í skýrt afmarkaða meginlandsnótt.
Flestir farþegar voru danir á heimleið. En í vélinni voru einnig græn-
lendingar á leið að heiman og slæðingur af íslendingum, allir með frelsi
vínsins í augnaráðinu. Líkt og af eðlisávísun gaf ég grænlendingunum
gaum og hugsaði með mér, að eflaust höfum við verið alltaf á óljósri ferð
að heiman, meðan ísland var dönsk nýlenda, örlítið háleitir með stoltan
svip og fas sem fylgir ófrjálsu fólki, hvítu og svörtu, en undir kraumar
öryggisleysi og klofinn hugur. Ofrjáls rhaður er fremur stjarfur en stoltur,
uns hann breytir þrjósku sinni í uppreisnarþörf og síðan í frelsisbaráttu.
En með því að fyrr breytast ytri form en innihald heldur hugur þjóða
áfram að engjast í fjötrum löngu eftir að þær hljóta lagalegt frelsi.
Ungu danirnir fengu málið þegar máttleysið hvarf og mörk dags og
nætur urðu skýr. Þá var síðasti spottinn eftir heim. Þetta voru verka-
menn, tætingslegir í hugsun og málglaðir, með fullar hendur fjár. Það
virðast vera lög hjá dönum að sá sem fæst til starfa í nýlendunni Græn-
landi þurfi ekki að bera jafn þunga skattabyrði og þeir sem heima sitja.
Nýlenduveldi nútímans eru orðin svo aum, að þau þurfa að bjóða
442