Tímarit Máls og menningar - 01.05.1982, Síða 129

oftastnær eru „í kjallaranum, bakdyra-
megin“ (bls. 104). Þessir tvenns konar
staðir eru táknrænir fyrir rótgróna
skiptingu tilverunnar í vinnu og frítíma
og verkaskiptingu milli karls og konu.
Vinnustaðurinn utan heimilis var jú
löngum álitinn staður karlmannsins,
fyrirvinnunnar, en staður konunnar var
inni á heimilinu og hlutverk hennar að
sjá um barnauppeldi og heimilisstörf.
Sjálfsímynd og metnaður fólks mótaðist
af þessum viðhorfum. Stolt og sjálfs-
traust karlmanna fólst í að standa sig við
að sjá fjölskyldunni farborða. Æðsta
skylda konunnar var gagnvart heim-
ilinu, eins og ein verkakona á miðjum
aldri lýsir í bókinni: „Konur af minni
kynslóð eru brjálæðislega samvisku-
samar. Heimilið gengur fyrir öllu. Þeim
finnst þær vera að svíkjast um ef þær
gera nokkuð annað.“ (bls. 28—9). Þessi
verkaskipting kynjanna hafði það líka í
för með sér að oft einangruðust konur
inni á heimilunum, en karlmenn sem
þurftu að vinna langan vinnudag kynnt-
ust aldrei börnum sínum.
Staða kvenna hefur breyst undan-
farna áratugi, einkum vegna þarfa
vinnumarkaðarins fyrir varavinnuafl
þeirra. Inga Huld bendir á í eftirmála að
þátttaka giftra kvenna á vinnumarkaðn-
um hafi tvöfaldast undanfarin ár og lík-
ur bendi til að sú þróun haldi áfram. En
enda þótt sú þróun hafi iðulega fært
konum aukið efnahagslegt sjálfstæði og
rofið einangrun þeirra inni á heimilun-
um, þá hefur vinna kvenna utan heimilis
oftastnær bæst við hefðbundin störf
þeirra heima við.
Sama verkakona og vitnað var í hér
að framan lýsir því hvernig maður
hennar missti heilsuna í erfiðisvinnu og
þá um leið sjálfstraust sitt sem fyrir-
vinnu. I kjölfar þess fór að bera á geð-
Umsagnir um bœkur
rænum truflunum. 49 ára gamall var
hann orðinn öryrki og eiginkonan orð-
in að fyrirvinnu. Þessi saga endurtekur
sig með nokkrum tilbrigðum víða í
bókinni. Hún sýnir okkur gjörnýtingu
á vinnuafli einnar fjölskyldu. Þegar
konan hefur þrælað um árabil við
bamauppeldi og heimilisstörf missir hún
fyrirvinnuna vegna hjónaskilnaðar,
heilsutaps eða andláts eiginmannsins
eða af öðrum orsökum. Konan tekur þá
við sem fyrirvinna heimilisins og lendir
þá gjarnan vegna menntunarleysis og
skorts á starfsreynslu í illa launuðum og
erfiðum störfum. Þá hefur hún gengist
undir tvöfalt vinnuálag, því heimilis-
störfin bíða að vinnudegi loknum. Þeg-
ar svo er komið verður hugmyndin um
skiptingu í vinnu og frítíma, vinnustað
og heimili, hálf fáránleg. Ein saga er
sögð af konu sem þótti allróleg í tíðinni
á vinnustaðnum. „Þegar verkstjórinn
fann að þessu svaraði konan hissa: „Nú
hvar á ég að hvíla mig ef ég má það ekki
hérna? Ekki fæ ég frið til þess heima hjá
mér.““ (bls. 13).
Mörg dæmi eru svo nefnd af því
hvernig verkakonur missa smám saman
heilsuna vegna atvinnusjúkdóma, sem
eru fylgifiskur einhæfra starfa og langs
vinnutíma, — vöðvabólgur hjá sauma-
konum, liðagigt hjá fiskverkunarkon-
um. Aukin vélvæðing frystihúsanna
hefur gert störfin sífellt einhæfari,
hvetjandi launakerfi eins og
bónusfyrirkomulajþð aukið þrælkunina
við færibandið: „A klukkutíma fresti er
flautað og gefin hvíld í sjö mínútur. Þá
dettum við hver um aðra, þegar við
göngum frá bandinu. Alveg eins og við
værum sjóðdrukknar. Borð og stólar
hringsnúast fyrir augunum á okkur, og
þær sem eru óvanar slaga eins og vank-
aðar kindur." (bls. 97).
247