Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Síða 11

Dauba leikhúsid
vininn um nautnina. í París, Lundúnum og New York ríkir sama ófremd-
arástand; það þarf nánast ekki að líta á tölur um miðasölu til þess að sjá að
leikhúsið er að tærast upp og að almenningur veit af því. Það er hætt við að
einhverjir kæmust í bobba ef fólk tæki að krefjast þess að leikhúsið veitti því
raunverulega gleði, því að slíkt leikhús er ekki til. Ekki aðeins farsar eða
söngleikir eru hættir að vera peninganna virði, leikhúsdauðinn smýgur
einnig inn í óperur og harmleiki, leikrit Moliéres og leikrit Brechts. Hvergi
þrífst hann þó betur en í leikritum Williams Shakespeares. Við horfum á
þau leikin af góðum leikurum sem virðast gera allt á réttan hátt — þeir eru
hressir og fjörugir, tónlistin hljómar og allir eru prúðbúnir eins og best
gerist í klassísku leikhúsi. A meðan erum við innst inni að farast úr
leiðindum og bölvum í hjarta okkar Shakespeare eða leikhúsinu sem slíku,
eða jafnvel okkur sjálfum. Og því miður er til nóg af dauðum áhorfendum
sem af sérstökum ástæðum njóta þess að horfa á leiksýningar þar sem ekki
örlar á spennu eða jafnvel glaðværð. Eitt dæmi er menntamaðurinn sem
ljómar af ánægju yfir hefðbundinni og hversdagslegri sýningu á klassísku
bókmenntaverki vegna þess að þar hefur ekkert haggað við ástkærum og
inngrónum skoðunum hans á leikritinu og samtímis hefur hann getað
tautað utanað uppáhaldskaflana sína með leikurunum. I hjarta sínu þráir
þessi áhorfandi leikhús sem lyftir huga hans á æðri svið, en telur sjálfum sér
trú um að þessi ánægjulega upplifun leikritstextans sé það sama og slík
upphafning. Því miður er tekið mark á dómum þessara spekinga og í skjóli
þeirra er dauðastríð leikhússins framlengt um ófyrirsjáanlegan tíma.
Hver sá sem fylgist með því hvaða sýningar öðlast vinsældir hlýtur að
taka eftir einkennilegu fyrirbæri. Flestir búast líklega við því að sú sýning
sem vinnur hylli almennings sé betri og líflegri en sú sem áhorfendur hafna
— en það er nú samt ekki alltaf reyndin. I flestum leikhúsborgum kemur
oftast nær fram á hverju leikári ein sýning sem hlýtur vinsældir, ekki þrátt
fyrir leiðindin heldur vegna þeirra. Þegar öllu er á botninn hvolft finnst
flestum að menning sé eitthvað leiðinlegt sem þeir verða að rækja skyldu
sína við — og þess vegna hlýtur skortur á skemmtan að vera nægileg stað-
festing á menningarlegu gildi sýningar. Auðvitað er erfitt að gefa nákvæma
forskrift á blöndunni; ef leiðindaskammturinn er of sterkur haldast áhorf-
endur ekki við í sætunum, ef hann er of veikur gæti þeim fundist sýningin
full átakamikil. En miðlungshöfundar eru ótrúlega lagnir við að hitta á rétt
hlutföll og flatneskjuleg leikrit þeirra, hlaðin lofi, sjá hinu dauða leikhúsi
fyrir óþrjótandi næringu. Fólk fer í leikhús til að upplifa eitthvað sérstakt,
ímyndar sér að ákveðin menningarleg sýndarmennska sé allt sem það
sækist eftir og er þannig blekkt til að taka opnum örmum hlutum sem eru
raunverulega nauðaómerkilegir.
377