Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Blaðsíða 18

Tímarit Máls og menningar
Sovétríkjunum og hitti ekki leikflokkinn fyrr en nokkrum vikum síðar í
Fíladelfíu. Ég varð bæði undrandi og hryggur þegar ég sá að leikurinn var
nú ekki nema svipur hjá sjón. Og það var tilgangslaust að áfellast leikarana,
því að þeir gerðu auðsæilega sitt besta. Það voru áhorfendurnir og sam-
bandið við þá sem hafði breyst. I Fíladelfíu skildu áhorfendur vissulega
ensku, en þeir höfðu engan sérstakan áhuga á leikritinu og höfðu augljós-
lega flestir farið í leikhúsið af annarskonar ástæðum, til að sýna sig og sjá
aðra, af því að makinn hafði nuddað þeim til þess o. s. frv. Vafalaust hefði
verið hægt að leika Lé konung á einhvern hátt sem höfðaði til þessara
áhorfenda, en það gerðum við ekki. Harðneskjulegt yfirbragð sýningarinn-
ar átti engan veginn við hér og ég fann til sektarkenndar þegar ég horfði á
fólk geispa undir henni. Hefði ég sett leikritið á svið með þessa áhorfendur
í huga hefði ég lagt áherslurnar á allt annan veg án þess að slaka á listrænum
kröfum. Osjálfrátt brugðust leikararnir á sinn hátt við þessum nýju
aðstæðum. Þeir tóku að ýkja allt það í leikritinu sem var vænlegt til að
halda athygli áhorfandans — ofléku hvert atriði þar sem örlaði á spennu og
öll dramatísk átök. Leikur þeirra varð hávær og grófgerður og auðvitað
varð ekkert úr þeim fíngerðu atriðum sem mesta hrifningu vöktu hjá þeim
áhorfendum sem ekki skildu ensku enda þótt aðeins enskumælandi áhorf-
endur gætu metið þau til fulls.
En hættur sem þessar bíða allra leikflokka sem fara í langar leikferðir
með sýningar sínar. Þeir leika við aðstæður mjög ólíkar þeim sem sýningin
miðaðist upphaflega við og þess vegna er alls ekki víst að þeir komist inn á
sömu bylgjulengd og áhorfendurnir. Farandleikhópar fyrri tíma voru
undir slík umskipti búnir og gátu auðveldlega lagað sig að nýjum aðstæð-
um; nútímaleiksýningar eru umbúðameiri og ósveigjanlegri en svo að hægt
sé að breyta þeim eftir vild. Þegar Konunglega Shakespeare-leikhúsið vann
í hópvinnu leikritið „US“, nokkurs konar leikræna uppákomu um hernað
Bandaríkjamanna í Víetnam, ákváðum við að fara ekki í neinar leikferðir
með sýninguna. Við undirbúning hennar hafði ekki verið unnið eftir neinu
tilbúnu handriti eða höfundarverki en tekið mið af venjulegum áhorfend-
um sem sóttu Aldwych-leikhúsið árið 1966. Við höfðum því alveg óbundn-
ar hendur til að koma til móts við ákveðinn áhorfendahóp og af því við
þekktum hugsunarhátt hans og verðmætamat gátum við náð sambandi við
hann. En jafnvel eftir því sem sýningin gekk lengur og fleiri sáu hana var
eins og eitthvað mikilsvert glataðist. Sýningin fór inn á hina venjulegu
verkefnaskrá leikhússins og gekk í alls fimm mánuði. Verkefnaskráin krefst
endurtekningar og ekkert verður endurtekið nema form þess sé fastmótað,
auk þess sem reglur bresku ritskoðunarinnar banna leikurum að spinna og
endurbæta að frumsýningu afstaðinni. í þessu tilviki var eins og ferskleiki
384