Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Síða 71

„Frelsið þverr dag frá degi“
30 eða 31 árs 1948. Ég man vel eftir fyrri verðbólgunni, afþví faðir minn
flutti að jafnaði launin handa starfsmönnum sínum í handvagni og daginn
eftir voru þessi laun þegar orðin einskis virði. Seinni verðbólgan átti rætur
að rekja til stríðsins. Með hliðsjón af þessari sögulegu reynslu skil ég vel,
hversvegna Þjóðverjar vilja ekki sleppa taki á því sem þeir hafa nú. Það
þyrfti að gera þeim ljóst, að enginn ætlar að svipta þá öllu, heldur verða allir,
allir í sameiningu, ég ítreka það, frá efsta þrepi til hins neðsta, að spara. En
ekki gagnvart atvinnuleysingjum, ekki gagnvart þeim sem þiggja greiðslur
almannatrygginga, ekki gagnvart ellilífeyrisþegum.
Felast líka leyndar hættur í þeirri kreppu sem nú gengur yfiri Þú sagðir að
kreppur í Þýskalandi færu alltaf til hægri. Eða eru einnig fólgnir í henni nýir
möguleikar?
Eg hef ekki enn orðið var við hægrisveiflu. Þó furðulegt megi heita, hafa
atvinnuleysingjarnir ekki orðið lýðskrumi að bráð.
Eini kosturinn sem ég kem auga á mundi vera dreifing vinnunnar, það er
að segja skömmtun vinnu eftirað hagræðingu hefur verið komið á. Það
mundi sömuleiðis fela í sér einustu vonina fyrir ungt fólk, að það fengi
kannski að vinna 23 tíma í viku einsog allir aðrir. Það yrði ákaflega flókið og
mundi útheimta gífurlega útreikninga, en almennur kaupmáttur yrði varð-
veittur. Ég sé enga aðra lausn.
Stuttur vinnutími er þegar að verða allvinsæll, en ég held ekki að þar sé
hin endanlega lausn — ég held hún felist í dreifingu vinnunnar. Auðvitað
leiddi af því nýtt skrifstofubákn, en í þessu tilfelli teldi ég það nauðsynlegt.
Við sjáum og lesum dag hvern, ég heyri í útvarpinu á hverjum degi að
hagvöxtur útrýmir ekki atvinnuleysi, það er svona einfalt, maður þarf ekki
að vera sérfræðingur í hagspeki. Svo það hlýtur að vera hægt að taka aðra
stefnu, og kosningarnar í Norður-Rín-Westphalia hafa leitt í ljós, að hún
þarf ekki að beinast til hægri. Ég veit ekki hvert hún á eftir að beinast.
Það alvarlegasta er að hinar óháðu starfsstéttir eru sífellt að deyja út. Það
er ekki í efnahagslegum, heldur tilvistarlegum skilningi sem ég lít á bóndann
sem frjálsan mann að störfum í frjálsri starfsgrein, og þessi stétt er að týna
tölunni. Ég las nýlega að margir minniháttar skipstjórar á Rín sjái sig
tilneydda að gefast upp, menn sem eiga sína eigin báta og flytja varning til
og frá Basel og Rotterdam og hvert sem vera skal. Þetta eru menn sem
stunda sjálfstæðan atvinnurekstur, hafa ævinlega verið og eru enn frjálsastir
allra, bátmennirnir á Rín, fljótabátmennirnir, og þeir eru líka að deyja út.
Fjölþjóðafyrirtækin, hinir voldugu flutningaverktakar, taka til sín verkefnin
afþví þeir geta auðvitað skilað þeim með fljótvirkari og ódýrari hætti í krafti
stærðar og skipulagningar. Verkamaður getur líka notið þessa frelsis, hafi
hann næg laun til að sjá fjölskyldu sinni farborða. Ef þetta sjálfstæði glatast
er það ískyggileg þróun.
61