Fréttablaðið - 29.05.2015, Blaðsíða 10

29. maí 2015 FÖSTUDAGUR| FRÉTTIR |
Þrátt fyrir að starfsemi Auðlinda-
garðsins, sem byggst hefur upp
í kringum starfsemi HS Orku á
Reykjanesi, sé ekki á allra vit-
orði þá er ljóst að hann leikur
stórt hlutverk í atvinnu- og verð-
mætasköpun á Reykjanesi, og er
eftirtektarverð stærð í heildar-
samhengi verðmætasköpunar
þjóðarbúsins. Hugmyndafræðilega
er þessi þyrping fyrirtækja senni-
lega einstök á heimsvísu með sam-
nýtingu auðlindarinnar sem jarð-
varminn á svæðinu er.
Úrgangur sem auðlind
Allt ofangreint kom fram í máli
fyrirlesara á ráðstefnu HS Orku
og Bláa lónsins í gær þar sem
til umfjöllunar var fjölþætt nýt-
ing jarðvarma á Reykjanesskaga
undir merkjum Auðlindagarðs-
ins – tveggja orkuvera HS Orku
í Svartsengi og á Reykjanesi og
fyrirtækja sem nýtt hafa afgangs-
stærðir við framleiðslu á rafmagni
og heitu vatni til fjölbreyttrar
framleiðslu. Þar ber auðvitað hæst
orkuframleiðslu og ferðaþjónustu,
en þar er einnig að finna sjávarút-
vegsfyrirtæki, nýsköpun í líftækni
og endurnýjun orkugjafa. Þessa
þyrpingu mynda níu fyrirtæki sem
má segja að „nærist“ hvert á öðru
– það sem fellur til við framleiðslu
eins fyrirtækis nýtist því næsta til
verðmætasköpunar.
Krónur og aurar
Friðrik Már Baldursson hag-
fræðingur kynnti á fundinum
skýrslu ráðgjafarfyrirtækisins
GAM Management (GAMMA) um
stöðu, áhrif og möguleg tækifæri
Auðlindagarðsins. Sagði hann Auð-
lindagarðinn sýnidæmi um það
hvernig hægt er að standa að sjálf-
bærri nýtingu á hagkvæman hátt
og í raun gjörnýta alla auðlinda-
strauma sem úr jarðvarmanum
koma.
Eitt viðmiðið sem hægt er að
skoða í því samhengi eru einfald-
lega atvinna og krónur og aurar
– svona þegar hugmyndaauðgi og
framtaksemi eru sett til hliðar
um stund, sagði Friðrik en þessi
atvinnustarfsemi sem hér um
ræðir hefur ekki notið teljandi
athygli þegar þessar grunnstærð-
ir eru gaumgæfðar, hvorki í sam-
hengi samfélagsins á Reykjanesi
né þjóðarhags.
Það liggur þó á borðinu að efna-
hagsleg áhrif garðsins í heild eru
veruleg. Tekjur námu um 20,5
milljörðum króna árið 2013 eða um
einu prósenti af vergri landsfram-
leiðslu. Fljótt á litið er það lág tala
en í samanburði sem allir þekkja
er svo ekki. Framlag fiskveiða
nam um 5,5 prósentum af lands-
framleiðslu sama ár og stóriðju
um 2,3 prósentum. HS Orka og HS
Veitur eru um 60 prósent af velt-
unni en Bláa lónið um fjórðungur.
Önnur fyrirtæki skýra 16 prósent,
en þar verður að hafa hugfast að
þau fyrirtæki eru nýlega til komin
og þær fjárfestingar eiga eftir að
skila sér á næstu árum. Verðmæt-
in sem verða til í starfseminni,
rekstrarhagnaður og laun starfs-
manna, eru um helmingur af veltu
eða um 10 milljarðar á ári. Í því
samhengi eru heildarfjárfesting-
ar innan Auðlindagarðsins um 68
milljarðar króna og margt í píp-
unum.
2.000 störf tapast
Það er flestum kunnugt að Suður-
nesin hafa orðið að þola þyngri
áföll í atvinnulegu tilliti á undan-
förnum árum en aðrir landshlut-
ar. Þessa staðreynd gerði Friðrik
að umtalsefni í samhengi við upp-
gang Auðlindagarðsins, sem má
finna stað frá hruni að allmiklu
leyti. Það efnahagsástand sem
myndaðist eftir 2008 var að mörgu
leyti hagstætt fyrirtækjunum sem
þar starfa, enda
skapaði lægra
raungengi góðar
aðstæður fyrir
útflutningsfyrir-
tæki eins og þau
sem þar starfa.
Bei n störf
fyrirtækjanna
eru rúmlega
500 talsins og
losa þúsundið þegar afleidd störf
eru meðtalin. Allt frá árinu 2006
hefur atvinnuleysi á Suðurnesjum
verið að jafnaði þremur prósent-
um hærra en á landinu öllu. Fyrir
það fyrsta er ljóst að vinnumark-
aðurinn á Suðurnesjum hefur ekki
náð að vinna úr brotthvarfi banda-
ríska hersins um miðjan síðasta
áratug. Hitt er að hrunið 2008
kom sérstaklega illa við atvinnu-
starfsemi á Suðurnesjum, ekki
síst vegna mikilvægis byggingar-
og verktakastarfsemi sem lagð-
ist að mestu af um skeið. Í þriðja
lagi varð samdráttur í útgerð, og
um sögu uppbyggingar í Helguvík
þarf ekki að fjölyrða. Þetta þrennt
varð þess valdandi að á þrem-
ur árum töpuðust tæplega 2.000
störf út úr hagkerfi Suðurnesja
sem í allt telur um 11.000 störf.
Vilji menn leggja þessa mælistiku
á höfuðborgarsvæðið myndi það
þýða 20.000 töpuð störf.
Þessi áföll eiga sér fá fordæmi í
íslenskri hagsögu, er mat Friðriks.
Hann bætti við að árið 2014 hefði
störfum þá fjölgað um 1.700 síðan
2009. Megi áætla að tæplega eitt
af hverjum fjórum nýjum störfum
sem skapast hafa á Suðurnesjum
hafi tengst Auðlindagarðinum með
einum eða öðrum hætti og mikil-
vægi hans fyrir samfélagið þurfi
að skoða í því ljósi.
Hvers er að vænta?
Í úttekt sinni lítur GAMMA líka til
framtíðar. „Ég held að það sé ekki
spurning um að hún er björt. Varan
sem kemur frá starfseminni eru
allt hlutir sem eru eftirsóttir og sú
eftirspurn á bara eftir að aukast
á næstu árum; græn orka, ferða-
þjónusta, ýmiss konar eftirsóttar
neysluvörur og vatn,“ sagði Friðrik
og sló þann „varnagla“ að allt væri
þetta háð sveiflum á raungengi en
samdráttar skeiði á Vestur löndum,
og víða annars staðar, væri að
ljúka svo eftirspurn ætti eftir að
aukast ef eitthvað er. „Það eru næg
tækifæri til uppbyggingar, innvið-
ir og mannafli er til staðar. Fyrir-
huguð fjárfesting á næstu árum er
um 20 milljarðar króna. Allt virð-
ist smella þarna saman og ástæða
til bjartsýni hvað varðar uppbygg-
ingu Auðlindagarðsins,“ sagði
Friðrik.
„Samfélag án sóunar“ er mark-
mið Auðlindagarðsins og kjörorð
til 20 ára. Það er hugmynd Alberts
Albertssonar, hugmyndasmiðs HS
Orku og fyrrverandi aðstoðarfor-
stjóra fyrirtækisins. Ráðstefnan
í gær var Alberti til heiðurs enda
yfirfærði hann lífssýn sína á Auð-
lindagarð HS Orku– og á heiðurinn
að grunnhugsun hans.
Í kjörorðinu felst að nýta beri
allar þær auðlindir sem streyma inn
og út úr garðinum til fullnustu og á
sem ábyrgastan hátt. Í rauninni er ekki til neitt sem heitir rusl heldur einungis
hráefni– verðmætar auðlindir sem hægt er að nýta í ólíka framleiðslu.
Albert fæddist árið 1948 og ólst upp við kröpp kjör hjá ömmu sinni og afa
í Þingholtunum í miðbæ Reykjavíkur. Þar á bæ var engu hent. Allar afurðir
voru nýttar til hins ýtrasta. Albert heillaðist af indíánum og hugmyndafræði
þeirra um að aldrei skyldi meira veitt en þörf væri á– að skilja eftir sig fá spor
og ganga ekki of nærri móður jörð. Þessu fann hann stað í þriðja stærsta
orkuframleiðanda landsins og hefur helgað því líf sitt að byggja upp sjálfbært
samfélag.
Albert var spurður að því í gær hvaða framtíðarmöguleikar væru fyrir
Auðlindagarðinn. Hann sagði möguleikana óþrjótandi– efniviðurinn væri fyrir
hendi en eina takmarkandi þáttinn sem hann kæmi auga á væri að finna á
milli eyrnanna á okkur Íslendingum.
HUGMYNDASMIÐUR AUÐLINDAGARÐSINS
Verðmæti úr því sem af gengur
Auðlindagarðurinn á Reykjanesi – þyrping níu misstórra fyrirtækja – stendur undir einu prósenti af landsframleiðslunni. Bein og afleidd
störf eru 10% af vinnumarkaði Suðurnesja. Hugmyndafræðilega er Auðlindagarðurinn einstakur á heimsvísu, segja þeir sem gerst þekkja.
ALBERT ALBERTSSON
FRIÐRIK MÁR
BALDURSSON
SVARTSENGI Hér sést yfir lækninga-
lind Bláa lónsins, þróunarsetur fyrir-
tækisins og fjær orkuver HS Orku.
Undir rauðu þaki sést Northern Light
Inn hótelið sem var byggt árið 1983
og er hluti af Auðlindagarðinum.
Svavar
Hávarðsson
svavar@frettabladid.is
ÞAÐ SEM FRÁ EINUM KEMUR NÝTIST ÖÐRUM TIL VERÐMÆTASKÖPUNAR
Bláa Lónið
ORF
Líftækni

Carbon
Recycling Int.
Jarðhita-
vökvi
Grunn-
vatn
Sjótöku-
svæði
Heitt
vatn
Kalt
vatn
Raf-
magn
Kæli-
sjór
Jarð-
sjórGufaCO2
Northern
Light Inn
Stolt Sea Farm Iceland
HS OrkaHS Veitur
Haustak
Háteigur
Orkuverið Jörð
Fiskeldi
Svartsengi
Reykjanes
Fiskþurrkun
Endurnýjanlegt metanól
Líftækni
Heilsulind
Lækningalind
Þróunarsetur
Hótel
Heimild: H:N Markaðssamskipti
(2006)

30
(2001)

30
(1992)

300
(1983)

30
(2012)

20
(1974)

60(2008)
90
(1993)

20
(1999)

50
MYND/OZZO
ASKÝRING | 10
AUÐLINDAGARÐUR Á REYKJANESI
1
5
-0
9
-2
0
1
5

1
0
:2
2
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
6
3
5
-6
B
9
C
1
6
3
5
-6
A
6
0
1
6
3
5
-6
9
2
4
1
6
3
5
-6
7
E
8
2
8
0
X
4
0
0
7
A

F
B
0
6
4
s
_
2
8
_
5
_
2
0
1
5
C
M
Y
K