Fréttablaðið - 29.05.2015, Blaðsíða 26

6 • LÍFIÐ 29. MAÍ 2015
Steinunn Anna
Sigurjónsdóttir
sálfræðingur hjá KMS
Ég er á gangi á Laugaveginum
þegar ég sé gamla konu beygja
sig eftir einhverju fyrir framan
mig. Í huga mér lýstur niður mynd
af sjálfri mér líkt og ég sé fót-
boltakona við vítateig. Ég sé fyrir
mér að taka tilhlaup og sparka
svo af öllu afli í rassinn á henni
líkt og hann væri fótbolti. Ég sé
þetta ljóslifandi fyrir mér, hvern-
ig konan klýfur loftið í falleg-
um sveig … og þar endar hugsun-
in. Þessi hugsun er frekar kjána-
leg og truflar mig lítið. En svo get
ég fengið eldsnögga mynd í koll-
inn þar sem ég sting dóttur mína
eða bít af henni nefið. Eða ég sé
fyrir mér að fleygja mér fram af
svölum eða manninn minn dáinn í
bíl á leiðinni heim. Slíkar hugsan-
ir eru töluvert óþægilegri og geta
verið kvíðavekjandi hjá þeim sem
taka þær alvarlega.
Að missa vitið?
Af hverju fæ ég hugsanir sem
stríða gegn minni eigin siðferðis-
og réttlætiskennd?
Er ég að missa vitið? Er ég
innst inni barnaníðingur, morð-
ingi eða með alvarlegar sjálfs-
vígslanganir? Er hætta á að ég
geti ekki hamið mig? Er ég vond
manneskja? Hef ég kallað dauða
yfir manninn minn með því að sjá
hann fyrir mér verða fyrir bíl á
leiðinni heim? Eru meiri líkur á
því að atburður gerist ef ég hugsa
um hann? Merkir hugsunin það
að mig langi til þess að gera eitt-
hvað slæmt eða sé að óska þess að
eitthvað slæmt komi fyrir? Verð-
ur það mér að kenna ef það gerist,
fyrst ég hugsaði það?
Svarið er nei
Heilinn í okkur hefur þróast yfir
árþúsundir í að kalla fram allt það
versta sem gæti gerst. Þú ert ekki
það sem þú hugsar og þú eykur
ekki líkur á því að eitthvað hræði-
legt komi fyrir bara með því að
hugsa það (þá myndi ég allavega
alltaf vinna í Lottó þegar ég kaupi
miða og allir sem svína fyrir mig
á hringtorgum myndu samstundis
hverfa ofan í svarthol).
Passaðu þig!
En þegar svona hugsanir skjóta
upp kollinum hefur þú val um að
bregðast við eins og þú sért það
sem þú hugsar eða eins og þú sért
ekki það ekki. Ef þú ert í raun stór-
hættulegur einstaklingur í guð-
anna bænum leggðu frá þér hníf-
inn, taktu stórt skref frá svala-
handriðinu, passaðu þig að hugsa
ekki neitt slæmt sem gæti hent ást-
vin og forðastu alla rassa sem rétt-
ir eru upp í loft fyrir framan þig
því annars gerist eitthvað hræði-
legt. Hinn valmöguleikinn er að
halda bara áfram að skera græn-
metið og spjalla við dóttur þína
með hnífinn í hendi, því þú ert ekki
það sem þú hugsar.
Staðreyndin er sú að um 90%
mannkyns fær hugsanir og sér
fyrir sér atburði sem þeim finnst
óþægilegir eða ógeðfelldir. Við eru
bæði þróuð til þess að fá þessar
hugsanir og svo erum við umkringd
fréttum af hræðilegum atburðum
sem koma fyrir fólk dagsdaglega.
Flest okkar leggja ekki neina
sérstaka merkingu í að fá svona
hugsanir. Við hristum bara haus-
inn og látum þær ekki hafa áhrif
á hegðun okkar. Þá líða þær fljótt
hjá og við munum yfirleitt ekki
eftir þeim nokkrum mínútum eða
dögum seinna. Sum okkar leggja
svo alvarlega merkingu í hugsunina
að hún vekur mikla vanlíðan, svo
sem kvíða, sektarkennd, skömm
og depurð. Við óttumst að hugsun-
in merki það að okkur langi til þess
að gera eitthvað slæmt, eða okkur
finnst við bera ábyrgð á því slæma
ef það gerist, fyrst við vorum að
hugsa það. Þá höfum við tilhneig-
ingu til að bregðast við hugsunum
okkar með því að gera eitthvað til
að afstýra hættunni. Við stígum frá
svalahandriðinu eða forðumst hnífa
í nærveru barnanna okkar.
Við hin hugsum svona líka
Öll slík viðbrögð virka því miður
öfugt við það sem til er ætlast og
búa til vítahring hegðunar og hugs-
ana sem auka alla vanlíðan. Þú ert
í raun að styðja við þá merkingu að
þú sért ógeðsleg/ur eða hættuleg/
ur. Það veldur því að hugsunum um
hættuna fjölgar og nýjar aðstæð-
ur fara að vekja svipaðar hugsan-
ir. Ef ég ætla til dæmis að forð-
ast alla hnífa þá fer ég ósjálfrátt
að leita eftir þeim í umhverfinu til
að geta forðast þá. Það sama gerist
ef ég reyni að hætta að hugsa um
hnífa með því að ýta þeim úr huga
mér, prófaðu bara núna að hætta að
hugsa um regnbogalitaðan hníf.
Ef þú ert komin í svona vítahring
mæli ég með að þú leitir aðstoð-
ar sálfræðings með sérþekkingu í
að vinna með þráhyggju-áráttu. Ef
þú hins vegar hefur bara áhyggjur
af því að vera eitthvað afbrigðileg/
ur fyrir hugsanir þínar þá máttu
hugga þig við það að við hin hugs-
um svona líka.
ERTU ÞAÐ SEM
ÞÚ HUGSAR?
Steinunn Anna Sigurjónsdóttir sálfræðingur skrifar um óþægilegar hvers-
dagslegar hugsanir og hvernig sé best að bregðast skynsamlega við þeim.
HVERNIG BREGSTU VIÐ HUGSUNUM ÞÍNUM?
Það er óneitanlega hægt að segja
að þegar sumarið nálgast (já það
er að koma júní þó svo að það sé
enn þá bara 5 stiga hiti) að þá
sé oft erfiðara að standast allar
gómsætu freistingarnar. Sumr-
inu fylgja nefnilega oft grillveisl-
ur með öllu tilheyrandi, ferðir í ís-
búðina og svo mætti lengi telja.
Fólk gerir meira af því að hitt-
ast eftir vinnu, fara í sund, grilla
saman og eru þessir þættir oft
hafðir sem afsakanir fyrir hreyf-
ingarleysi á sumrin. Afsakanirn-
ar eru því miður ekkert meira en
akkúrat það, afsakanir. Það er
ekkert mál að njóta sumarsins án
þess að leggjast í kör og vera í enn
betra formi þegar haustið kemur.
Hollt á grillið
Grillmatur þarf ekki að vera óholl-
ur. Þvert á móti getur hann verið
mjög holl og næringarrík mál-
tíð. Kryddi maður kjötið sjálfur
þá sleppur maður við öll aukaefn-
in sem fylgja tilbúnum mariner-
ingum. Prófið að skipta stóru kart-
öflunni sem er alltaf fyllt af smjöri
út fyrir sætar kartöflur, þær eru
gómsætar grillaðar. Salat, maís-
stöngull eða grillað grænmeti er
afbragðskostur fyrir meðlæti. Svo
er það sósan. Það þarf ekki alltaf
að vera bernaise, piparrjómasósa
eða einhver majónesdrulla. Það er
hægt að gera mjög hollar og góðar
sósur úr hreinu eða grísku jógúrti,
góðum kryddjurtum og olíu. Próf-
ið ykkur bara áfram!
Ís-staðgengill?
Ég viðurkenni það fúslega að
það er erfitt að finna staðgeng-
il fyrir ís. Jú, það er hægt að gera
eins konar ávaxtakrap heima hjá
sér til að svala frostpinnalöngun-
inni. Erfitt er þó að finna eitthvað
í staðinn fyrir rjómaísinn. Jógúrt-
ís er vissulega hollari kostur en að
mínu mati er það ekki ísinn sem
við þurfum endilega að standast
enda allt í lagi að fá sér einn lítinn
einstaka sinnum. Það er súkkulaði-
dýfan og hrúgan af namminu sem
við setjum ofan á hann.
Engin afsökun
Auðvitað er gaman að hitta vini
sína og fjölskyldu á sumrin og
sleikja sólina. Það þarf samt ekki
alltaf að liggja eins og skata í
sundlauginni eða á pallinum til
þess að njóta þeirrar gulu. Fjall-
göngur, gönguferðir, hjólatúrar,
skokk, sundferðir (og þá meina ég
að synda); allt þetta eru frábær-
ar leiðir til þess að njóta samveru-
stunda með vinum og vandamönn-
um, fá góða hreyfingu í leiðinni og
smá lit í kinnarnar.
Höfum aðeins meira fyrir hlut-
unum í sumar, bara aðeins. Þá
eyðum við átakshugsuninni og
lifum heilbrigðum lífsstíl allan
ársins hring!
SUMAR FREISTINGARNAR
Engin ástæða er til þess að leggjast í kör og hætta að hreyfa sig í sumar.Til hvers að flækja hlutina?
365.is
Sími 1817
SJÁLFKRAFA
í BESTA ÞREP!
Í upphafi mánaðar byrja allir viðskiptavinir í 0 mínútum
og 0 SMS-um. Það fer síðan eftir notkun í hvaða þrepi
hann endar þann mánuðinn.
0 kr. 2.990 kr. 4.990 kr.
60–365 mín. og SMS Endalaust
60 mínútur og 60 SMS í GSM
og heimasíma á Íslandi.
365 mínútur og 365 SMS
í GSM og heimasíma á
Íslandi.
Endalausar mínútur og
SMS í GSM og heimasíma
á Íslandi.
0–60mín. og SMS
Heilsuvísir
1
5
-0
9
-2
0
1
5

1
0
:2
2
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
6
3
5
-A
6
D
C
1
6
3
5
-A
5
A
0
1
6
3
5
-A
4
6
4
1
6
3
5
-A
3
2
8
2
8
0
X
4
0
0
8
A

F
B
0
6
4
s
_
2
8
_
5
_
2
0
1
5
C
M
Y
K