Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Síða 42

Tímarit Máls og menningar
ekki frekar en höndin á mér, sjáið þið, þegar ég rétti hana svona fram!
Skál í botn!“ Sígarettureykurinn, bláleitur sem dagrenning, liðaðist
upp í geisla morgunsólarinnar sem skein skáhallt inn í klefann eins og
inn í grafhýsi heilags manns á gömlu málverki. Sá dæmdi finnur að
reykurinn, þessi ljúfa blekking, er að slá hann út af laginu, hrista upp
í honum, líkt og fjarlægur lúðrahljómur sem berst yfir sléttu, og
skyndilega grýtir hann sígarettunni í gólfið og kremur hana undir
sporalausum hæl hermannastígvélsins.
„Eg er tilbúinn, herrar mínir.“
Setningin var beinskeytt, hvöss sem skipun, nakin og köld sem
brugðið sverð, hann lagði sig fram við að segja hana eins og lykilorð,
blæbrigðalaust; líkt og maður sem segir að loknu nætursumbli:
„Verið þið sælir, herrar mínir.“ En honum fannst hann fráleitt hafa
verið að segja eitthvað eftirminnilegt. Rödd hans hafði verið ákveðin
og hvell, orðin skýrt fram borin, setningin stutt, en um leið hálf mátt-
laus og brostin.
Frá því að móðir hans heimsótti hann í fangelsið hafði hann gert
sér ljóst, þótt enn væri veik von að úr rættist, að líf hans væri einungis
leikfang í höndum manna sem voru allt að því eins valdamiklir og
guðirnir.
Hún stóð frammi fyrir honum, þrekvaxin, sterkleg, með þunna
blæju fyrir andlitinu. Þessi skapmikla kona, íklædd kjól sem skrjáfaði
í þótt hún stæði grafkyrr og með barðastóran hatt á höfðinu, fyllti
algerlega út í klefann. Hún afþakkaði trékoll sem hermaður bauð
henni að tylla sér á, en slíkur heiður hafði eflaust engum hlotnast
fram til þessa, og hún lét sem hún sæi ekki trékollinn sem stóð þarna
umkomulaus og ræfilslegur hjá viðamiklum skrúðanum sem hún bar.
Hún stóð upprétt allan heimsóknartímann. Hún ávarpaði hann á
frönsku til að sneiða hjá hnýsnum eyrum liðsforingjans, en hann hélt
sig í kurteislegri fjarlægð með sverð reitt um öxl, staða sem fremur
var hugsuð sem heiðursvottur við aðalskonuna (hún var af jafn rót-
grónum aðalsættum og keisarinn sjálfur), en sem viðvörun eða ógnun
við hina stoltu konu sem heiðraði fangelsi keisarans með nærveru
sinni.
„Eg ætla að grátbiðja þá,“ hvíslaði hún.
„Eg er tilbúinn að deyja, móðir,“ sagði hann.
Hún greip hvasst fram í fyrir honum, ef til vill óþarflega hvasst.
168