Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Page 123

ir líf okkar, gerviheim okkar. í henni er
deilt á fláttskap og yfirborðsmennsku,
skáldið sættir sig ekki við þá rökleysu,
heimsku og lygi sem hvarvetna blasir
við, það gerir kröfu til mannanna um að
þeir efist, beiti skynsemi í stað trúar og
komi fram af heiðarleika. En það er
vissulega ekki mikil ástæða til bjartsýni,
byltingarmennirnir eru sama marki
brenndir og aðrir: baráttan er háð með
slagorðum og hávaða, í skjóli fræðanna
og klíkunnar, byltingarmennirnir hafa
ekki frjálsa hugsun og heiðarleika í há-
vegum, byltingin byggist á trú.
Það er einhver utangarðskennd í þess-
ari bók, Annab hvort eba. Þar er setið
við drykkju og spil með geðklofnum
unglingum, þar eru smáþjófar og skækj-
ur, utan við gluggann syngja erlendir
fuglar, þar er nótt, myrkur, vetur,
draugar og feigð.
En það er raunar oft undarleg þver-
stæða fólgin í því að vera utangarðs.
Utangarðsmaðurinn tekur sér gjarnan
stöðu mitt í hringiðunni, hann er gjarn-
an á umferðarstrætum en þekkir öng-
strætin jafnvel, hann er á börum, mark-
aðstorgum, járnbrautastöðvum,
Hlemmi, hann er staddur mitt í hringið-
unni, á braut kapphlaupsins, án þess að
taka þátt í því. Hann er áhorfandi og sér
það sem aðrir sjá ekki og það sem aðrir
sjá sér hann öðrum augum. Hann er
gjarnan hæðinn, oftast kaldhæðinn, og
tjáir sig ekki með málæði heldur knöpp-
um athugasemdum. Svo er oft einnig um
góð skáld, en þau verða sjaldan lárviðar-
skáld.
Þessi utangarðskennd, ef svo má kalla,
í ljóðum Geirlaugs er ekki aðeins fólgin í
stökum orðum og hugmyndum eða
stöðu þess sem ljóðið er lagt í munn.
Hún felst líka í því að ádeilan er mjög
almenn, róttæklingurinn getur ekki
Umsagnir um bakur
hlakkað yfir slæmri útreið borgarans,
hann fær sitt líka, en umfram allt er það
sem deilt er á sammannlegt, ekki bundið
einum hóp eða stétt.
II
Það er kannski í samræmi við þessa ut-
angarðskennd að Geirlaugur virðist ekki
hafa notið hylli gagnrýnenda, bók-
menntafræðinga og slíkra menningar-
vita, með öðrum og fræðilegri orðum:
bókmenntastofnunarinnar. Milli stofn-
unarinnar og utangarðsmannsins er
ósættanleg mótsögn. Bókmenntastofn-
unin er að vísu ekki alltaf sjálfri sér
samkvæm. En alla jafna líkar henni ekki,
frekar en öðrum stofnunum, við menn
sem eru utangarðs eða stilla sér upp
utangarðs eða nota utangarðslegt orð-
færi eða hátterni, nema það sé í tísku, og
þá hættir það auðvitað um leið að vera
utangarðs. Hún er líka viðkvæm og líkar
ekki að gert sé grín að sér. Þar að auki er
hún náttúrulega bæði íhaldssöm og
þröngsýn og á bágt með að þola hvers
kyns misfellur og groddaskap. Svo vill
hún láta smjaðra fyrir sér. Og bækurnar
vill hún fá prentaðar almennilega og
gefnar út hjá sæmilega virðulegum for-
lögum.
Bókmenntastofnunin er sem sagt for-
dómafull, tepruleg og glámskyggn, auk
þess snobbuð og dellugjörn, sem sagt
mjög mannleg, og þess vegna eðlilegt að
hún láti sem ýmis ágæt skáld séu ekki til.
Geirlaugur gaf út aðra bók sína 1976
og bar hún nafnið 21, síðan kom Undir
öxinni 1980 og Án tilefnis 1982. Allar
voru þessar bækur gefnar út á kostnað
höfundarins og fjölritaðar. Þær eru
vissulega nokkuð misjafnar að gæðum,
einkum miðbókin, sem er efnismest
þeirra. En þrátt fyrir einhverja hnökra
sýndist mér að með þeim væri komið
249