Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Blaðsíða 129

Aleiðis áveðurs þykir mér síðri bók en
næstu tvær á undan. Það er eins og vanti
í hana spennuna sem er áberandi í fyrri
bókunum, mörg Ijóðin eru svolítið
þreytuleg og nöldursleg. Það er ansi
mikill nöturleiki í þessari bók, en hann
nær ekki almennilega tökum á manni.
Þó má nefna til dæmis tvö ágætlega
heppnuð ljóð, sem bæði vísa til útlanda,
draumur í próvinsu (s. 27) og leiði (s.
33). Einnig kitlar mann hæðnin í ljóðinu
flug (s. 30) og glaðhlakkalegur gáskinn
andspænis nöturleikanum í pólverjabrag
(s. 26). En besta ljóð bókarinnar þykir
mér tvímælalaust meturrölt (s. 23) þar
sem fer saman utangarðskennd og ein-
hver hlýja og skemmtilegar súrrealískar
myndir. Þótt ekkert annað væri í bók-
inni réttlætti þetta litla ljóð útkomu
hennar.
Þótt Geirlaugi hafi stundum verið
mislagðar hendur er það sjaldnar en ekki
og í heild er skáldverk hans sérstætt og
merkilegt og vert miklu meiri athygli en
það hefur fengið.
Einar Ólafsson
ÞÚ ERTSAKLAUSí DAG
Jón Oskar:
Konur fyrir rétti
Reykjavík, AB, 1987, 263 bls.
Jóni Óskari er annt um frelsið. „Allir
leita að frelsi" segir hann í ljóðabókinni
Nteturferð frá 1982. Hann er andvígur
valdi og ofbeldi, honum þykir vænt um
þá sem eiga bágt. Hann hatar kúgun.
Þess gætir í fyrstu bók hans, smásagna-
safninu Mitt andlit og þitt frá 1952, og
Umsagnir um btekur
þess gætir enn. I ævisögu Sölva Helga-
sonar frá 1984 svellur honum víða móð-
ur: „Frelsi, frelsi, það er lykillinn að
sögu okkar: maður sem berst fyrir frelsi
til að ferðast, frelsi til að hugsa, frelsi til
að tigna fegurðina" (bls. 97). Saga Sölva
er saga kúgunar á manni sem stal bókum
og falsaði vegabréf til að vera frjáls. Mál
þeirra kvenna sem Jón Óskar rakst á í
dómabókum við eftirgrennslan um
Sölva fela líka í sér sögur um fjötra. Þar
eru konur sem frömdu glæp svo þær
fengju að vera í friði fyrir áreitni manna
og þarmeð eins frjálsar og þær gátu orð-
ið, allslausar í miskunnarlausu þjóðfé-
lagi. Jón heldur sig því á sömu slóðum
og er það vel. Ekki veitir af að einhverjir
séu að.
Bókin Konur fyrir rétti geymir frá-
sagnir af átta dómsmálum úr átta sýslum
á árabilinu 1820 til 1860. Tvær sögur eru
um konur sem stela eða hilma yfir með
þjófi, ekki sérlega merkar. Hinar varða
fæðingar á laun, dulsmál. Ein kona þótt-
ist ólétt af bróður sínum. Önnur fæddi
alein en geymdi lík barnsins og lést fæða
nokkru síðar. Fjórar leyndu því að þær
væru með þunga, fæddu í einrúmi og
ætluðu að engir myndu vita.
I þessum frásögnum kemur skáldið
upp í Jóni endrum og sinnum. Sjálfur
hefur hann velt þeim vanda fyrir sér og
segir að ekki sé „verið að reyna að búa
til skáldskap”, heldur ætli hann að
„reyna að gæða sögurnar því lífi að sann-
leikurinn komi fram á þann hátt sem
hann blasir við mér í heimildum" (bls.
11). Engu að síður freista hans stundum
skáldleg tilþrif. Hann talar um „einn
frostkaldan dag“ (30), „blóðbletti á
svelli" (55), „þrúgandi bið“ (84) og
nyrstu slóðir „þar sem bylgjur Norður-
Ishafsins brotna á ströndinni og hafísinn
verður landfastur í hafísárum og ísbirnir
255