Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 29

Að eignast líf
drjúgt þegar kom að því að skrifa, því almennt er viðurkennt að hverskyns tón-
listarþjálfun þroski, agi og skerpi formskynið, en það vakti einmitt eftirtekt
þegar í Pétri og Rúnu hve næmt formskyn Birgir hefur.
Réttu mér fána, fyrstu ljóðabókinni, var ómaklega illa tekið og reyndar voru
viðbrögðin öll hin undarlegustu, en ef til vill tímanna tákn, því gagnrýnendur
einblíndu á yrkisefnin og létu þau angra sig í stað þess að leggja mat á viðleitni
höfundar til að yrkja heimsósómakvæði úr samtímanum og um ugg ungrar
kynslóðar í stríðsóðum heimi. Þetta var við upphaf mikillar bylgju ung-
skáldaljóða sem tóku afstöðu gegn stríðsrekstri almennt og þá einkum stríðs-
rekstri Bandaríkjamanna í Víetnam. Oft voru ljóð þessa tíma harla lítill skáld-
skapur og risu sjaldan upp íyrir það að vera skráning vandlætingar. Þessi fyrsta
bók Birgis geymir mörg ljóð sem beint ergegn stríðsósómanum og þótti ýmsum
gagnrýnendum lítill fengur að ljóðabók þar sem höfundur tók jafn beina póli-
tíska afstöðu. Innihaldið þótti óskáldlegt, tónninn heiftúðugur og allt að því
móðgandi. Ritdómur sem birtist í Stúdentablaðinu er nokkuð dæmigerður fyrir
viðbrögðin, en þar segir meðal annars:
Hann slær ekki nema einn streng — mannfyrirlitningarinnar. Þetta fær heimsádeilu
hans e.t.v. rammari tón, en hins vegar virðist honum nautn af því að ata það auri sem
fegurst er talið.3’
Ritdómur þessi er reyndar naumast þess verður að minnst sé á hann, en þetta var
tónninn hjá flestum þó þeir væru til sem fjölluðu varfærnislega um þessa frum-
raun. Almennt kvörtuðu gagnrýnendur yfir því að Birgir skyldi yrkja um Víet-
nam og þvílík heimspólitísk stundarfyrirbrigði og fór andsvarspúðrið mest allt í
það að andmæla yrkisefninu í stað þess að líta á bókina í samhengi tímans og
reyna að átta sig á vitund nýrrar kynslóðar og tilraunum hennar til að orða þá vit-
und. Birgir hugsaði sér nefnilega ekki að bæta rödd sinni í lofsöng ljóðlistar um
fegurð himinblámans og önnur eilífgildi — efþau eru þá eilíf. Og þar er kannski
mergurinn málsins. Tíðin kallaði á predikun, vandlætingu og baráttuljóð, því
bláminn eilífi var tekinn að fölna afeiturgasi stríðsbrjálunar. Tilfinningaleg við-
brögð ljóðskálds eru heimsósómakveðskapur.
Vissulega er Réttu mér fána ekki gallalaus bók, en við verðum að skoða hana í
samhengi ritunartímans og hún er núna að auki orðin ágætur inngangur að
verkum Birgis Sigurðssonar. Ljóðin í bókinni eru ort á tímum vaxandi andúðar
og viðbjóðs á stríðinu í Víetnam og þau viðbrögð urðu ekki tiltakanlega almenn
hér á landi fýrr en í lok sjöunda áratugarins. Birgir var hinsvegar staddur úti í
Amsterdam þar sem andstæðingar styrjaldarinnar voru fjölmargir og mótmæla-
aðgerðir algengar eins og í öðrum stórborgum í Evrópu. Þá hefur það hugsan-
lega sitt að segja að Amsterdam er á þessum árum orðin ein af háborgum nú-
tímalista þar sem hvers kyns nýjungar féllu í góðan jarðveg. Á sjöunda áratugn-
291