Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Síða 46

Alain Robbe-Grillet
Að skrifa gegn lesendum
Á sjötta áratugnum kom fram bókmenntahreyfing í Frakklandi sem nefnist á
frönsku ,,/e nouveau roman“ og þýðir „nýja skáldsagan" á íslensku; á okkar máli
hefur hún einnig verið kölluð „nýsaga“. Þó nýsöguhöfundar ættu margt sameigin-
legt sem rithöfundar, voru þeir ávallt andsnúnir því að litið væri á þá sem bók-
menntaskóla. Sögur þeirra áttu þó sammerkt að í þeim gerðu höfundar mjög djarfar
tilraunir með skáldsöguformið. Helstu nýsöguhöfundarnir urðu brátt frægir, og
ekki síður umdeildir, ekki aðeins í heimalandi sínu, heldur víða um heim.
Meðal gesta á Bókmenntahátíðinni í september 1987, var franski rithöfundurinn
og kvikmyndagerðarmaðurinn Alain Robbe-Grillet, en hann er einn helsti málsvari
nýsögunnar. Á meðan á dvöl hans stóð, flutti Robbe-Grillet fyrirlestur á frönsku
um nýsöguna og tilraunir nýsöguhöfunda á síðustu árum með sjálfsævisöguformið.
Hér birtist fyrirlesturinn á íslensku, til að sem flestir geti átt aðgang að honum. Þar
sem Robbe-Grillet mælti af munni fram, og vegna þess að talað mál lýtur öðrum
lögmálum en ritað, hef ég ekki alltaf fylgt texta fyrirlestrarins nákvæmlega, heldur
reynt að draga hann saman sem mest og stytta. Er það gert með leyfi höfundar.
Millifyrirsagnir eru mínar.
Þýð.
Sá hópur rithöfunda sem kenndur er við nýsöguna hefur þá sögulegu sér-
stöðu að bækur þeirra allra komu út um tíma hjá sama forlaginu, les Edi-
tions de minuit (Miðnæturforlaginu). Eg átti frumkvæði að því að þessum
höfundum var safnað saman hjá útgáfunni, en þeir eru, auk mín, Natalie
Sarraute, Marguerite Duras, Michel Butor, Claude Simon og Samuel Beck-
ett, og nokkrir í viðbót.
Það er engin tilviljun að Miðnæturforlagið skuli vera svo nátengt nýsög-
unni. Það var stofnað á stríðsárunum, meðan Frakkland var hersetið af
Þjóðverjum, til að gefa út bækur sem voru bannaðar, m.a. vegna þess að í
þeim var veist að Þýskalandi Adolfs Hitler. Eftir brottför Þjóðverja, hélt
forlagið áfram að gefa út rit sem á einn eða annan hátt stríddu gegn ríkjandi
viðhorfum. Þetta voru rit sem ekki mátti gefa út eða lesa, annaðhvort af
lagalegum ástæðum eða vegna þess að almenningur var ekki álitinn hafa
vitsmunalegt frelsi til að lesa þær. Meðan Frakkar háðu Alsírstríðið var
þetta forlag hið eina í Frakklandi sem gaf út bækur sem hvöttu til að endir
yrði bundinn á átökin og Ijóstruðu upp um pyntingar og önnur ódæðis-
36