Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Síða 96

Tímarit Máls og menningar
Enginn Anton með regnhlíf. (144)
En ég hef áhyggjur af engum. Líka áhyggjur eru frá mér teknar. (145)
Því hvað er heimskara en hinir dauðu, tilverulausir í engri tilveru, land-
lausir í engu landi. Þá er betra að vera ódauður í ólandi. (145)
En það sem einkum hamlar á móti dauðanum í sögunni og sigri karlveld-
isins eru þau atriði textans sem kenna má við grótesku og flæði. Bæði
stuðla þau að því að rífa niður viðteknar hugmyndir, lýsingar og staðhæf-
ingar jafnóðum og þær eru settar fram. Undir grótesku heyrir þetta mikla
tal um kirkjugarða, jarðarfarir og dauða28:
Skelfing hvað það verður nú huggulegra fyrir mig að hrökkva uppaf en
þorra Islendinga. Mér er þó ætlaður staður, en hinir greyin, alveg í óvissu
um hvar þeim verður holað niður. Við Nesti í Fossvogi kannski, eða uppi á
öskuhaugum. Er það nú mórall að jarða fólk í fyrrum ruslahaug. Er ætlast til
að liðið hvíli í spekt með ísskápshurðir bretti saumavélar og stólfætur næst
sér; er nú ekki nóg sem límir fólk við jarðlífið þótt það fái að vera í friði fyrir
framliðnu dóti eftir dauðann. Var því virkilega ekki nóg truflun að teygjum
og bendlaböndum meðan það var og hét? Eða aumingja dána fólkið í Foss-
voginum, alveg uppundir Oskjuhlíð sumt hvað og langar í sólbað milli jóla-
trjánna, eða það er of nálægt Nesti og óskar sér einnar með öllu. (14)
Hér tengist gróteskan staðnum og um leið óhugnaðnum. En hana er
einnig og ekki síður að finna í sviðsetningum Oldu á sjálfri sér og lýsingum
hennar á þeim Antoni. Þannig eru bangsinn og brúðan gróteskar myndir,
dauðar leikbrúður, maríónettur, sem hægt er að kaupa. „Að utan er hann
alveg einsog risabangsi í búðarglugga" (9), segir hún um Anton. Og hann
er „dýrasti bangsi í bænum/með uppstoppað öryggi" (9). Oldu brúðu
keypti pabbi Öldu handa henni þegar hún lá veik í rúminu þegar hún var
lítil (46). Þessi brúða er „stærsta brúðan í bænum. . . Of stór til að leika sér
að“ (46), um leið andstæða og hliðstæða Öldu. Þetta par verður síðan eftir í
húsinu þegar Alda er dáin (hin ídeölu hjón?): „Alda brúða í pabbastól“
(187)-
I rauninni lítur Alda á líf sitt sem tragíkómískt. Hún sér það eins og
sviðsett, hæðist að því og hlær að því:
Það er einsog hver annar lúxus að ráða yfir fjallasýn úr Skjólunum og veifa
elskhugum sínum inn og útum dyrnar að hætti lögreglumanns sem stjórnar
umferð. (22)
Það kemur víðar fram í sögunni að það eina sem kona getur stjórnað eru
86