Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Síða 34

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Síða 34
um ekki við hugmyndina um réttlæti heldur það réttlæti sem valdsmaðurinn ákvarðar með tilskipunum og lagasetningu. Tuttugu árum áður hafði Laxness haldið því fram að miskunnsemi við svokallaða gagnbylting- armenn væri glæpur við mannkynið. Hann hafði fullyrt að aftökur Bucharíns og félaga austur í Sovétríkjunum væru smámunirein- ir og hefðu meira að segja komið í veg fyrir fjöldamorð auðvaldsins. Nú bregður svo við að hann talar um eilíft gildi miskunn- seminnar. Hann sættir sig ekki lengur við að einstaklingum sé fórnað fyrir fjöldann. Það réttlæti sem þekkir enga miskunn getur réttlætt hvað sem er. Siðfræði kommúnismans er steinrunnin siðfræði byltingarmannsins sem segir að sagan muni á endanum réttlæta þau ódæð- isverk sem hann neyðist til að fremja. Hall- dór Laxness tekur ekki lengur mark á þessari röksemd. Segja má að með kröfu sinni um miskunnsemi taki hann undir orð Alberts Camus í Uppreisnarmanninum\ „Fyrir fórnarlambið er það aðeins núið sem skiptir máli.“ Sama ár og Laxness skrifaði bréfið til Wilhelms Piecks sendi hann skeyti til Krútsjóvs og fordæmdi árásir kommún- istaflokksins á Boris Pasternak. En árið áður hafði hann sent Jósefi Kadar forsætis- ráðherra Ungverjalands „Bænarskjal móti heingingu rithöfunda". — Þetta var upphaf- ið að því sem Þórbergur Þórðarson átti eftir að kalla „rangsnúna mannúð“ í samnefndri ritgerð. Laxness hafði fulla ástæðu til að kalla Janka vin sinn. Þau fimm ár sem hann var yfirmaður Aufbau-forlagsins komu út þrjár bækureftir Laxness í Austur-Þýskalandi og seldust í stórum upplögum. Þetta voru Islandsklukkan, Heimsljós og Atómstöðin °g telja má fullvíst að Janka hafi samið við Laxness um útgáfu á Sölku Völku sem kom út 1957. Þess má líka geta að alls seldust um 400 þúsund eintök af bókum Halldórs Laxness í Austur-Þýskalandi, meðan það var til, en það er mun meira en seldist í Vestur-Þýskalandi á sama tíma, sem var þó mun fjölmennara. í athyglisverðri doktorsritgerð eftir Guð- rúnu Hrefnu Guðmundsdóttur, sem fjallar um viðtökur á verkum Halldórs Laxness í Þýskalandi, kemur fram að Austur-Þjóð- verjar voru þegar árið 1953 famir að krefj- ast þess að Laxness fengi Nóbelsverð- launin." Þegar hann svo fékk þau 2 árum seinna var því fagnað í austur-þýskum blöðum — ekki endilega vegna þess hve Laxness væri góður rithöfundur heldur var þetta talinn sigur fyrir sósíalismann. í Vest- ur-Þýskalandi voru gagnrýnendur hins veg- ar ekki á eitt sáttir um hvemig bæri að taka þessum tíðindum. Sumir sögðu að Laxness ætti verðlaunin skilið vegna þess að hann væri frábært skáld. Aðrir sögðu að hann hefði þegið bókmenntaverðlaun Stalíns og væri þess vegna vont skáld. Þetta voru tímar kalda stríðsins. Laxness taldi sjálfsagt að forleggjara sínum Walter Janka og konu hans yrði boðið að koma til Svíþjóðar að vera viðstödd verðlaunaaf- hendinguna. Nóbelsnefndin var á öðru máli. Hinn frjálsi heimur viðurkenndi ekki Austur-Þýskaland sem sjálfstætt ríki og því væri ekkert til sem héti austur-þýsk bóka- útgáfa. Á endanum hafði þó skáldið sitt í gegn svo Janka gat keypt sér smóking og Charlotta síðan kjól og svo flugu þau til Stokkhólms. Á ballinu um kvöldið bauð Laxness Charlottu upp í dans og næstu daga birtust myndir af þeim í heimspressunni svífandi um gólfin. Árið 1961, skömmu eftir að J anka losnaði 32 TMM 1991:4
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.