Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Blaðsíða 60

un nútíma hvunndagsmenningar íslendinga
hafi verið gerð viðhlítandi skil.
Á meðan ríkjandi menning einblíndi á þá
upplausn sem fylgdi umróti stríðsáranna,
dafnaði hin nýja hvunndagsmenning. Af-
urðir bandarískrar fjöldamenningar fóru
þar með stórt hlutverk, þetta var neyslu-
menning. Einn þáttur hennar voru dansleik-
ir og skemmtistaðamenning, sem blómg-
aðist í kjölfar síðari heimsstyrjaldar og
breiddi faðm sinn móti aukinni kaupgetu
almennings. Útlit staðanna sem og ein-
kennisbúningur og fas hljómsveita og bar-
þjóna fluttu prúðbúna gesti hálfa leið inn í
draumaheim Hollywood, þótt draumurinn
breyttist iðulega í óminni og elegansinn í
drykkjulæti þegar líða tók á kvöldið.
Danshljómsveitimar áttu ríkan þátt í að
skapa andrúmsloft þessara hvíldarstunda
frá amstri yfirvinnu og húsbygginga. Tón-
listarmenn frá hinu evrópska skeiði milli-
stríðsáranna létu smám saman undan síga
fyrir nýrri kynslóð, sem hafði orðið fyrir
vitrunum frá amerískum djassi í seinni
heimsstyrjöldinni. Færustu hljóðfæraleik-
arar þessarar kynslóðar fylltu smám saman
raðir flestra hljómsveita og tóku forystuna
í íslenskum skemmtiiðnaði. Þeir leituðust
við að skapa fágaða dægurmenningu, sem
tileinkaði sér það nýjasta úr alþjóðastraum-
um en hygði jafnframt að hinu séríslenska.
Hljómsveitimar reyndu ekki bara að
skemmta gestum sínum, heldur lögðu þær
sitt af mörkum til að fága siði íslendinga.
Með glæsilegum klæðnaði og fagmann-
legri framkomu reyndu þeir að breyta ís-
lenskum helgarfylleríum í glæsiveislur. Það
var í sjálfu sér umtalsvert framlag til menn-
ingarþróunarinnar en upp úr 1950 tóku þeir
líka að gera plötur. Þar með styrktist íslensk
dægurlagagerð og textar vom gerðir við
erlend lög, en hljómsveitir og söngvarar
lögðu sig fram um að skapa sinn eigin stíl.
Allt vann þetta saman að því að skapa dæg-
urtónlist sem var ekki bara endurómur frá
útlöndum heldur með sérstökum, íslensk-
um blæ.
Rokkbylgjan — æskumenning
veröur til
Á nítjándu öld og fram undir síðari heims-
styrjöld var dægurtónlistin dægradvöl
millistéttar og tæki hennar til að sleppa
örlítið fram af sér beislinu við hljómfall
sem oft var upprunnið hjá suðrænum þjóð-
um eða undirokuðum íbúum eigin lands.
Lágstéttin eignaðist smám saman hlutdeild
í henni eins og öðrum neysluvörum, og
snemma á sjötta áratugnum tók æskan sig
út úr og gerði rokk og ról að sérstakri tónlist
unga fólksins.
íslenskar danshljómsveitir höfðu fylgst
vel með tískubylgjum dægurtónlistar og
verið fljótar að tileinka sér nýjar stíltegund-
ir, en þær leiddu rokkið í fyrstu hjá sér. Þær
stefndu að vaxandi fágun og glæsimennsku
en rokkið leitaði í allt aðra átt, og auk þess
höfðaði það einkum til unglinga, en hljóm-
sveitimar miðuðu lagaval sitt við aðeins
eldra fólk.
Einn mikilvægasti hópurinn, sem dans-
hljómsveitimar spiluðu fyrir, vom dátamir
á Vellinum. Þeir vildu ólmir dansa við rokk,
og af sannri fagmennsku æfðu íslensku
hljómsveitimar upp syrpu rokklaga. Þegar
þessar syrpur vom fluttar á reykvískum
unglingastöðum, eins og Þórscafé, Silfur-
tunglinu og Breiðfirðingabúð, kom í ljós að
íslensk æska var fyllilega með á nótunum.
Þetta gerðist á árinu 1956, og framtakssam-
58
TMM 1991:4