Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Blaðsíða 61
STÍGVÉLAÐI KAVALÉRINN
fara að nefna einhverja þeirra þótt erfitt sé að standast freistinguna að minna
á lýsinguna af Gullinló.2
Mannlýsingar Halldórs eru býsna áhugaverðar og rannsóknarefni út af
fyrir sig. Hér skal þó aðeins dvalið við þessa sérstöku manngerð. Sú mann-
persóna sem hér er til umræðu á sér, að því er virðist, rætur í endurreisnar-
hugmyndum um manninn, sama er að segja um allt fas hans sem er yfirvegað
og kyrrlátt, ber vitni um miklar gáfur og einkennist af mikilli hógværð, hann
tekur alla gilda eins og þeir eru, hvort sem það eru konungar eða kotungar.
Og loks í þriðja lagi er það klæðaburðurinn sem er allur af bestu gerð. Hér
fer óumdeilanlegur fagurkeri og smekkmaður: „ . . . stígvélin hans voru úr
fínu ensku leðri.“
Andstæðurnar þarf ekki að tíunda, þar er Jón Hreggviðsson og allt hans
hyski, allur hans klæðaburður, fr á toppi til táar og húsakynni hans, fjölskylda,
meira að segja hundurinn. Að ekki sé minnst á fasið, orðbragðið og tungu-
takið. Andstæðurnar verða vart dregnar skýrari dráttum.
Þessar andstæður endurspegla inntak sögunnar, annars vegar er hin
kúgaða íslenska þjóð en hins vegar stígur inn á gólf hennar fulltrúi heims-
menningarinnar í stígvélum úr fínu ensku leðri. Hann unir sér samt ekki illa
í þessu skelfilega húsi. Orðrétt segir:
„Ekkert í svip Arnae Arnæi bar annars vott en hann yndi sér hið besta
í þessu húsi. Hann hafði nú tekið gömlu konuna tali, seinmæltur,
lítillátur og faslaus einsog dalamaður sem hefur hugsað margt einn
saman. Mýkt hinnar djúpu raddar hans var meira í ætt flauels en
dúns... Hann vissi út í hörgul ætt þessarar lítilmótlegu gömlu konu,
kunni skil á frændliði hennar vestanlands ...“ 3
Og svo fann hann Skáldu og gaf gömlu konunni silfurspesíu fýrir, vafði
skinnræksninu vandlega inn í silkidúk og stakk í barm sér. Svo blessaði
biskup heimafólk og hópurinn „spretti úr spori út grýttar traðirnar og hraut
eldur undan hófunum“.4
En tíminn líður eins og lög gera ráð fyrir, og í skáldsögum líður hann bæði
afturábak og áffam. í tólfta kaflanum ljóðræna í Hinu ljósa mani verður
Snæfríði hugsað til fýrstu kynna við kavalérinn stígvélaða á þennan hátt5:
„Mikið var ég sólgin í að skoða þennan mann, hvernig hann klæddist,
stígvélin hans, hvernig hann bar sig, heyra hvernig hann tók til orða án tillits
til ræðunnar innihalds og þó fýrst og síðast hans róm.“ 6
Það er fasið og klæðaburðurinn sem höfðar til ungu stúlkunnar við
Breiðafjörðinn og vekur aðdáun hennar. Og ekki er aðdáunin minni þegar
hinn „seinmælti, lítilláti og faslausi“ heimsmaður gengur úr biskupsgarði
TMM 1998:2
59